Tekst o Miniszewskim napisany na początku lat 80 cenzor w pierwszym podejściu pociął, w drugim w ogóle zakazał, mimo, że nie było tam nawoływania do obalenia ustroju czy godzenia w sojusze.

„zasadniczych przyczyn ewolucji Miniszewskiego szukalbym w samym Miniszewskim. (...) Jeśli nie można być autorytetem w swoim imieniu, nic łatwiejszego niż przyjąć rolę autorytetu, choćby fałszywego, z nadania – nawet kosztem rezygnacji z tego, co własne, a więc dla każdego pisarza najistotniejsze, a także – wyrzeczenia się swobody. Ucieczki od wolności nie wyłączną specjalnością naszego stulecia. Sfrustrowany, nie mający szans na zaspokojenie swych ambicji literat, udaje się pod opiekę tych, co mają władzę i siłę. I potem płaci koszta, których początkowo chyba w ogóle nie ogarnia. Miniszewskiemu historia wystawiła rachunek wyższy niż komukolwiek innemu o podobnej kondycji. Ci, którzy go znali osobiście lub przynajmniej bezpośrednio obserwowali jego działalność, mówili o nim jako o człowieku słabego charakteru, lub w ogóle charakteru pozbawionym. (Jest niemal regułą, że okoliczności lamią charakter przede wszystkim tym, którzy go nie mają.)” (s. 15)

„Pismak” w słowniku Lindego czy Doroszewskiego jest odpowiednikiem „grafomana”, jednak uznaje to Autor za sprawę obyczaju, nie zdolności, „pismactwo jest sprawą moralności, a więc oddawać mu się mogą z równym prawdopodobieństwem osoby mające po temu wszelkie predyspozycje, by pisać cenne teksty, jak też literackie ciury, które przegrałyby we wszelkim swobodnym współzawodnictwie”. (s. 18)
„pismak nie przeciwstawia się nigdy ogólnie uznanym wartościom we własnym imieniu, nie jest nonkonformistą, który na swój sposób rozumie sprawy tego świata i chce swoją wizję wyrazić i społeczeństwu przedstawić bez względu na okoliczności, sprzeciwy, potępienia. Nonkonformista taki może być buntownikiem, czy – w wersjach szczególnie dramatycznych – szaleńcem, nigdy zaś pismakiem. (…) głosząc koncepcje najbardziej sprzeczne z ogólnymi odczuciami, dziwaczne, czy wręcz wariackie, momentalnie przestałby być nonkonformistą, pismak bowiem być nim nigdy nie może, nawet wtedy, gdy na niego się stylizuje, gdy przyjmuje pozę moralnego autorytetu, który głosi tzw. niepopularne prawdy, ogólne dobro mając na względzie (a taka stylizacja pismacza nie jest bynajmniej zjawiskiem rzadkim).” (tamże)

Ksiązka zawiera kilka innych szkiców, w tym:
„Życie po życiu (Mowa komunistyczna w postkomunistycznym społeczeństwie)” a tam komentarz do jakiejś beblaniny „Komuś, kto stykał się z propagandą komunistyczną, analogie nie mogą się nie nasunąć : w podobny sposób definiowano wprawdzie nie Europejczyka, ale na przykład trockistę, rewizjonistę, syjonistę, kułaka czy zwolennika burżuazyjnej filozofii (możliwości w tym zakresie były zaiste nieograniczone).” (s. 135) „Dawniej głosy takie składały się na totalitarną monofonię, obecnie zaś są składnikiem demokratycznej polifonii. O tym rzecz jasna nie należy zapominać.” (s. 135) „Ciążenie języka komunistycznego ujawnia się szczególnie intensywnie wówczas, gdy dochodzą do głosu postawy skrajne, z pozoru wobec komunizmu przeciwstawne.” (s. 137)

Tekst o Miniszewskim napisany na początku lat 80 cenzor w pierwszym podejściu pociął, w drugim w ogóle zakazał, mimo, że nie było tam nawoływania do obalenia ustroju czy godzenia w sojusze.

„zasadniczych przyczyn ewolucji Miniszewskiego szukalbym w samym Miniszewskim. (...) Jeśli nie można być autorytetem w swoim imieniu, nic łatwiejszego niż przyjąć rolę autorytetu,...

Z dawnych lat peerelu, ale zawsze aktualne - zwłaszcza dziś - eseje o pismakach służących wrednej waadzy rożnych czasów swym jakże pokornym wobec niej piórem, niezwykle zaś odważnym wobec tejże waadzy przeciwników….

Tytułowy esej odnosi się do wysługującego się piórem zaborczej władzy zdolnego nawet literata Józefa Aleksandra Miniszewskiego, zamordowanego w 1863 r. w Warszawie przez słynnych „sztyletników” – podziemnej armii, której tak straszliwie bali się rosyjscy czynownicy.

„Można by powiedzieć, że Miniszewski nie zginął za poglądy, bo po prostu ich nie miał, pełnił jedynie role przekaźnika czy tuby rozgłaszającej poglądy tych, którym oddał się w służbę - byłaby to jednak kazuistyka” – pisze Autor, bynajmniej nieskłonny do wydawania łatwych wyroków. Podkreśla jednak zarazem, że „sfrustrowany, nie mający szans na zaspokojenie swych ambicji literat udaje się pod opiekę tych, co maja władzę i sile, a potem płaci koszta, których początkowo chyba w ogóle nie ogarnia. Historia wystawiła mu rachunek wyższy niż komukolwiek innemu o podobnej kondycji”.

Na kanwie tej podłej postaci Głowiński kreśli błyskotliwą analizę zjawiska „pismactwa” jako takiego. A w tej akurat dziedzinie przez ostatnich 7 lat uczyniliśmy naprawdę olbrzymi skok naprzód (nie mówię, że przedtem nie staliśmy nad przepaścią…).

Najwyższy czas odświeżyć sobie zatem ówczesne refleksje wybitnego językoznawcy, jednego z ostatnich już intelektualnych autorytetów mojej młodości, w peerelu przepędzonej…

Z dawnych lat peerelu, ale zawsze aktualne - zwłaszcza dziś - eseje o pismakach służących wrednej waadzy rożnych czasów swym jakże pokornym wobec niej piórem, niezwykle zaś odważnym wobec tejże waadzy przeciwników….

Tytułowy esej odnosi się do wysługującego się piórem zaborczej władzy zdolnego nawet literata Józefa Aleksandra Miniszewskiego, zamordowanego w 1863 r. w...