Absolutnie śmiertelne może (musi być) pytanie: Dlaczego wstaję o świcie?, jeśli jest zadane tak, że rzeczywiście jest zadane albo jeśli jest doprowadzone do końca lub musi być doprowadzone do końca - pisał Thomas Bernhard, argumentując za samobójstwem jako logiczną konsekwencją życia, dającą wywieść się wprost z samego faktu narodzin. Na pierwszy rzut oka Koala Bärfussa przywodzi na myśl konwencję znaną z powieści autora Chodzenia: przyjazd narratora do rodzinnego miasta, próba zgłębienia przyczyn samobójczej śmierci brata, retrospektywna podróż w celu rozwikłania wzajemnej skomplikowanej relacji, pełnej przemilczeń i momentów nieusuwalnej obcości. Wymowna nieobecność kobiet. A jednak Bärfuss dokonuje czegoś, co nigdy nie udało się autorowi Wymazywania: wznosi opowieść na poziom szerokiej diagnozy społecznej, uwzględniającej relacje klasowe, rasowe i... międzygatunkowe.

Punktem wyjścia Koali jest samobójcza śmierć brata narratora, z powodu której następuje jego powrót na rodzimą szwajcarską prowincję. Próba odpowiedzi na pytanie o prywatne przyczyny decyzji zmarłego prowadzi do ogólnego pytania o miejsce samounicestwienia w kulturze fetyszu pracy i produktywności. Czy można nadać jakieś znaczenie nieinteresującej nikogo śmierci jednostki bez właściwości, wieńczącej niczym niewyróżniające się życie banalnym przedawkowaniem heroiny w wannie? Kluczem do zrozumienia aktu brata okazuje się przydomek brata z dzieciństwa, nazwa, której trop prowadzi narratora w historyczne rejony południowo-wschodnich peryferii świata epoki kolonialnej. Tam rekonstrukcja podboju wyprawy pierwszych zdobywców - wyrzutków poza obręb europejskiej cywilizacji - do Australii umożliwia mu przebadanie granic postoświeceniowej wrażliwości. Nie od dzisiaj wiadomo, że kolonie były społecznym poligonem doświadczalnym europejskich imperiów, ale też miejscem urzeczywistniania wypartych fantazji o dominacji i władzy, które kierowały się przeciwko współobywatelom z niższych klas, rdzennej ludności, roślinom, zwierzętom i zasobom naturalnym i wyznaczały horyzont tego, co akceptowane w społeczeństwie i uznawane za normę. Wszystko, co stawiało opór eksploatacji, zasługiwało na eksterminację. A co z tymi, którzy podważali sam jej sens?

Takim bytem-zjawiskiem jest koala - zwierzę totemiczne brata, przydomek nadany mu w czasach skautingu - uznane za ze wszech miar bezużyteczne i nieuzasadnione, a przez to niewpisujące się w reguły rzeczywistości rządzonej przez rozum. Dla obserwatorów z Europy, surowo każących najdrobniejszy występek przeciw sztywnym hierarchiom klasowym, prawu własności i wydajności, puszysty zwierzak żywiący się bezwartościowymi liśćmi, dający się z łatwością strącić z drzewa i przerobić na ogrzewacz zmarzniętych bladych dłoni, niewykazujący większych znamion inteligencji czy waleczności, staje się żywym zaprzeczeniem usankcjonowanego porządku. Czy samobójstwo brata jest wyrazem zinternalizowanego poczucia nieprzystosowania i zbędności? A może jest radykalnym gestem oporu wymierzonym w reżim życia? Doprowadzeniem do końca pytania, którego nie wolno zadawać, którego odwlekanie jest gwarancją trwania ludzkiego świata?

Powieść Koala Lukasa Bärfussa ukazuje się nakładem Wydawnictwa Ossolineum jako druga przetłumaczona na polski powieść tego autora, po Stu dniach - poświęconej ludobójstwie w Rwandzie, i trzecia po debiutanckich, nieprzełożonych na polski Die toten Männer. To także interwencja - nieprzypadkowo akcja Koali rozgrywa się również na marginesach cywilizacji europejskiej, w Australii urządzanej przez oświeceniowych kolonizatorów, ale wpisanych w ramy rodzinnej tragedii dziejącej się tu i teraz, w sercu starej Europy, państwie-symbolu postępu technologicznego i ekonomicznego dobrobytu. Na przykładzie dziejów tego ekscentrycznego gatunku, wiodących od nic niewartego biologicznego kuriozum po utowarowiony znak narodowej pychy, szwajcarski prozaik tworzy przekonujący obraz długiego trwania mechanizmów niewidzialnej przemocy (post)nowoczesności, która wymknęła się spod kontroli prawodawców.

http://fartuszek-hotentocki.blogspot.com/

Absolutnie śmiertelne może (musi być) pytanie: Dlaczego wstaję o świcie?, jeśli jest zadane tak, że rzeczywiście jest zadane albo jeśli jest doprowadzone do końca lub musi być doprowadzone do końca - pisał Thomas Bernhard, argumentując za samobójstwem jako logiczną konsekwencją życia, dającą wywieść się wprost z samego faktu narodzin. Na pierwszy rzut oka Koala Bärfussa...