Przeszłość u Mary Beard nie jest zbiorem dat, wielkich nazwisk, podbojów i granic. Jest czymś jednocześnie nieosiągalnym - poznajemy interpretacje i drogi, które do nich prowadzą, ale Mary Beard bardzo rzadko oferuje nam pewność i bardzo bliskim - Beard skupia się na tym, co nas ze starożytnością łączy. W przypadku "Partenonu" i "Pompejów" widać to po tematach - obie książki można traktować jako przewodniki (moim zdaniem fenomenalne), ale dużo szersze tematycznie "SPQR" - także jest swoistym zbiorem miejsc, architektury, rzeźb, inskrypcji, które warto zobaczyć. Niemniej pomosty łączące nas z antykiem nie zawsze są natury materialnej, szczególnie dużo Mary Beard znajduje ich w strefie języka: dlatego w SPQR, książce w stosunku do omawianego przedziału czasowego, objętościowo skromnej, zmieści się tak wiele komentarzy do językowych pozostałości: od etymologii słowa kandydat ( candidatus -odziany na biało - od śnieżnobiałych tóg kandydujących do stanowisk urzędniczych Rzymian, noszonych publicznie w trakcie kampanii) poprzez "I ty Brutusie"; kości , które zostały rzucone; pyrrusowe zwycięstwo (kręte ścieżki autoironii), Cyncynata - symbolu bezinteresownej postawy obywatelskiej; "Carthago delenda est" Katona Starszego; czy najsłynniejsze fragmenty z mów Cycerona (o tempora! o mores!; Quo usque tandem abutere, Catilina - jako że Statek jest apolityczny, nie wstawię tu współczesnego nazwiska - patientia nostra? -jak długo jeszcze będziesz, Katylino, nadużywać naszej cierpliwości?). I przepraszam, za niezachowanie w tej wyliczance chronologii.

Jest to historia Rzymu opowiedziana od początków: mitów założycielskich -Romulusa i Remusa i słynnego roku 753 p.n. e. (co ciekawe, w świetle najnowszych badań, Rzym a właściwie osady, które istniały na wzgórzach nad Tybrem przed Rzymem stają się coraz starsze) i porwania Sabinek - do roku 212 n.e. Ta ostatnia nietypowa cezura to rok, w którym cesarz Karakalla nadał obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom Imperium. Książka na niespełna 500 stronach (plus przypisy) obejmuje więc okres królewski, Rzym republikański i 200 lat Rzymu cesarskiego (cesarzy 14 plus 3 efemerycznych). Tytuł - SPQR - wskazuje też od razu na główny profil tomu, którym jest opowieść o rzymskim społeczeństwie. Mary Beard stara się odtworzyć jak najwięcej z jego złożoności, trosk i codzienności.

Beard ma talent do znakomitych porównań, wyłuskiwania tego, co trafia do wyobraźni. Gdy przytacza epitafium nagrobne Lucjusza Korneliusza Sulli, które dyktator sam dla siebie obmyślił: "Nikomu, kto wyrządził mi zło, nie pozostałem w najmniejszym stopniu dłużny", trudno nie mieć wrażenia, że oddaje sedno osobowości autora niesławnych proskrypcji (list senatorów opozycji skazanych na śmierć). Jej podejście do źródeł historycznych celnie ilustrują słowa o spisku Katyliny, poznawanego przede wszystkim z pism adwersarza - Cycerona: "Ujmując rzecz brutalnie, podstawowym pytaniem, jakie powinniśmy zadać, jest nie, czy Cyceron wyolbrzymił szkodliwość spisku, ale w jakim stopniu." Wskazówką co do "beardowego" ujmowania przeszłości mogłaby być też autorska uwaga w przypisie do rozdziału VII: "zwróćcie uwagę, że określam Pompejusza, Cezara i Krassusa jako "bandę trzech", choć powszechniej znani są dziś pod myląco oficjalnym tytułem "pierwszego triumwiratu""

Beard fenomenalnie utrzymuje równowagę między ciekawostką a płynną narracją historyczną. Znakomicie i często odkrywczo podsumowuje różnorodne zjawiska rzymskiego świata. (O schyłkowych dziesięcioleciach Republiki: trzeba pamiętać o "nadzwyczaj cienkiej granicy między normalnym miejskim życiem -bywaniem w teatrze, bawieniem się występami komików - a krwawą masakrą." O powstaniu cesarstwa: "to imperium stworzyło cesarzy - a nie na odwrót."). SPQR nie ma słabszych fragmentów. Po kilkuset stronach opowieści odczuwamy niedosyt, ale nie jest on spowodowany źle utkaną narracją, tylko naszą rozbudzoną ciekawością.

W epoce republikańskich podbojów półwyspu niezwykle ciekawe są rozważania geograficzne, uzmysławiające nam jak bardzo dzisiejsze pojęcia, którymi zazwyczaj opisujemy historię odbiegają od tego czego doświadczali ówcześni ludzie. Wygodnie jest mierzyć rzymską potęgę w Italii w kategoriach obszaru geograficznego, jednak rzymska dominacja dotyczyła przede wszystkim ludzi nie miejsc -pisze Beard. Podkreśla, że jest to era "prekartograficzna", mało który Rzymianin uzmysławiał sobie, że żyje na półwyspie, zalążki tej koncepcji pochodzą dopiero z drugiego wieku p.n. e. kiedy to w literaturze pojawiają się wzmianki o Morzu Górnym (Adriatyku) i Dolnym (Tyrreńskim) - choć warto uzmysłowić sobie to kompletnie odmienne od dzisiejszego zorientowanie góra -dół (wschód -zachód). I to wszystko w epoce ciągłych podbojów, "wojny jako głównej organizującej zasady historii", czasach gdy w legionach służyło "od 10 do 25 procent rzymskiej populacji dorosłych mężczyzn, odsetek większy niż w jakimkolwiek przedindustrialnym państwie i, jeśli przyjąć wyższą wartość, porównywalny ze wskaźnikiem powołań z I wojny światowej".

Znakomita książka.

Całość na statekglupcow.wordpress.com

Przeszłość u Mary Beard nie jest zbiorem dat, wielkich nazwisk, podbojów i granic. Jest czymś jednocześnie nieosiągalnym - poznajemy interpretacje i drogi, które do nich prowadzą, ale Mary Beard bardzo rzadko oferuje nam pewność i bardzo bliskim - Beard skupia się na tym, co nas ze starożytnością łączy. W przypadku "Partenonu" i "Pompejów" widać to po tematach - obie...