Sandor Marai obok Prousta i Jayce’a był moim największym literackim wyrzutem. Do dnia dzisiejszego ich twórczość była mi znana jedynie z recenzji i poleceń znajomych, ten etap w kontekście Węgra mam na szczęście za sobą. Aż niewiarygodne, że tak wartościowa książka w Polsce jest dostępna od stosunkowo niedawna, mimo że swoją światową premierę miała przecież w 1942 roku.
„Żar” to opowieść o spotkaniu dwóch przyjaciół, spotkaniu, które stanowić ma ostatni etap rozliczenia z przeszłością. Bohaterzy książki Marai’a przeżyli już siedemdziesiąte urodziny, a ostatnia ich bezpośrednia relacja miała miejsce dokładnie w tym miejscu i w takim samym otoczeniu ponad czterdzieści lat wcześniej. Przez wszystkie lata rozłąki, aktorzy dramatu Marai’a dręczeni byli wątpliwościami dotyczącymi przyczyny zdarzeń sprzed dziesięcioleci. I choć każdy z nich doskonale wiedział co się wydarzyło, rozumieli się bez słów, choć nawet odpowiedzi na nurtujące pytania rozmyły się w odmętach utraconego czasu, to spotkanie odbyć się musiało. Związek, jaki łączył niegdyś dwóch przyjaciół był na tyle głęboki, że w przekonaniu starego człowieka żaden inny związek międzyludzki nie mógł być głębszy, i dopóki nie dojdzie do ostatecznej konfrontacji ze znajomym (a może samym sobą?) obaj będą snuć się po ziemi jak zjawy. Jest to dość osobliwe spotkanie, niezwykle różne od naszych codziennych wizyt u znajomych, gdzie prym wiodą tematy pogody, wakacji, znajomych, piłki nożnej, strojów, promocji itd, spotkanie w którym istotne są retrospektywne rozmyślania generała, gdzie dialog ogranicza się do prostych sformułowań potwierdzających bądź przeczących. Żar to powieść wyjątkowo esencjonalna. Od emocji, od tytułowego żaru uczuć aż kipi, a warto dodać że paleta tych uczuć jest bardzo różnorodna: zawód, ból, samotność i zdrada mieszają się z miłością, przyjaźnią i pięknymi wspomnieniami. Atmosfera książki jest gęsta, mglista i duszna. Marai nie szafuje słowami na prawo i lewo, ogranicza się do tego co w takich okolicznościach należy powiedzieć. Nie szczędzi przy tym czytelnikowi pięknych zdań i myśli gotowych do wydrukowania i wywieszenia na swojej ścianie złotych aforyzmów. Magiczna atmosfera Cesarstwa Austriackiego rozlewa się po kartach powieści: cesarz, czerwone wina, polowania, świece tylko dodają kolorytu całej opowieści.
Marai posiadł dar przytaczania pozornie prostych historii w sposób zajmujący i skłaniający do autorefleksji. Utwierdził mnie on także w przekonaniu, że o życiu wiem tak naprawdę niewiele. Wreszcie udowodnił, że w 160 stronach tekstu można zawrzeć treści kluczowe dla naszego życia. „Żar” to obok książek Dostojewskiego, Llosy, Manna czy Hessego najlepsza rzecz jaką przyszło mi czytać.

Sandor Marai obok Prousta i Jayce’a był moim największym literackim wyrzutem. Do dnia dzisiejszego ich twórczość była mi znana jedynie z recenzji i poleceń znajomych, ten etap w kontekście Węgra mam na szczęście za sobą. Aż niewiarygodne, że tak wartościowa książka w Polsce jest dostępna od stosunkowo niedawna, mimo że swoją światową premierę miała przecież w 1942 roku.
...