Tadeusz Borowski w obozie Auschwitz – Birkenau był po prostu numerem 119198. Obozowe przeżycia posłużyły za kanwę takich opowiadań jak ,,Dzień na Harmenzach” albo ,,Proszę państwa do gazu”. Borowski opisał brutalny, pozbawiony dobra i nadziei świat, w którym żeby przeżyć musisz zabijać i oszukiwać i gdzie człowiek został pozbawiony swojego człowieczeństwa.

Opowiadań Borowskiego nie czyta się lekko. Styl behawioralny, pozbawiony wgłębiania się w psychikę bohaterów, wbrew pozorom nie ułatwia lektury, a obraz obozu wiele osób może przerazić. Główny bohater(posiadając cechy autora, ale nie do końca) jest pomocnikiem kapo, więźniem uprzywilejowanym, co samo w sobie jest oryginalne w literaturze. Mamy tu do czynienia z kimś, kto nie jest superbohaterem ani niewinną ofiarą, a osobę, która, chociaż doświadcza okrucieństwa, sama ma niejedno na sumieniu. Naziści są okrutni i dręczą więźniów, ale sami więźniowie również potrafią zamienić się w katów, zabijać, kraść, wykorzystywać innych. Autor ich nie ocenia, ale poprzez opisane sytuacje zwraca uwagę na to, że nie można stosować takiego samego kryterium moralnego na wolności i w obozie. Zapewne większość więźniów w normalnych warunkach byłaby dobrymi, uczciwymi ludźmi. Z drugiej strony, czy można stuprocentowo uniewinnić ojca, który zabił syna i matkę wypierającą się własnego dziecka, zwłaszcza mając w pamięci takich więźniów Auschwitz jak ojciec Maksymilian Kolbe czy Witold Pilecki? Co ciekawe, Tadeusz Borowski w rzeczywistości wcale nie zachowywał się dokładnie tak jak książkowy Tadek, są dowody na to, że pomagał przeżyć innym więźniom. Mimo to zdecydował się wziąć na siebie ciężar zła jakiego dopuszczali się w obozie nie tylko Niemcy, ale też Żydzi i Polacy. Jego opowiadania są pozbawione martyrologii i widzenia w Polsce Chrystusa Narodów.

Z drugiej strony, sfera ideowa opowiadań jest moim zdaniem na najwyższym poziomie. Właśnie przez brak oceny i podziału na dobro i zło. Borowski po prostu opisuje, jasno i dobitnie, proces dehumanizacji w obozie, który stworzył muzułmana i człowieka zlagrowanego. Bezmiar zła i pogardy wydaje się chwilami wręcz niewiarygodny i to jeszcze bardziej podkreśla tragedię tych czasów. Borowski opisuje walki bokserskie na śmierć i życie, strach przed doktorem Mengele, grę w piłkę przy krematoriach – i w tym wszystkim Tadka, który jak może stara się przeżyć, dostosowuje się do tej oświęcimskiej ,,cywilizacji”, ale z drugiej strony stara się uciec do własnego świata, pisząc listy do ukochanej. A te listy są pełne wbijających w podłogę przemyśleń, jak rozważania nad tym, że Starożytność była jednym wielkim obozem koncentracyjnym, a autorami piramid i greckich świątyń nie są architekci, ale niewolnicy. Ja traktuję te opowiadania jako swego rodzaju apel – ,,Nie pozwólcie by to się powtórzyło!”. Bo do tych wszystkich okrucieństw doszło dlatego, że w pewnym momencie ktoś bał się zaprotestować i powstrzymać machinę, która doprowadziła Hitlera do pełni władzy i stworzyła świat obozów koncentracyjnych, gett, łapanek, świat ,,odwróconego dekalogu”.

Pozycja zdecydowania warta przeczytania i przemyślenia, choć z pewnością nie poprawi humoru. Jednak warto czytać takie książki, bo utrwalają w nas pamięć o tych tragicznych czasach i ludziach, którzy jakoś musieli się w nich odnaleźć.

,, Nie ma piękna, jeśli w nim leży krzywda człowieka. Nie ma prawdy, która tę krzywdę pomija. Nie ma dobra, które na nią pozwala.”

Tadeusz Borowski w obozie Auschwitz – Birkenau był po prostu numerem 119198. Obozowe przeżycia posłużyły za kanwę takich opowiadań jak ,,Dzień na Harmenzach” albo ,,Proszę państwa do gazu”. Borowski opisał brutalny, pozbawiony dobra i nadziei świat, w którym żeby przeżyć musisz zabijać i oszukiwać i gdzie człowiek został pozbawiony swojego człowieczeństwa.

Opowiadań...