"Całkiem odmienna staje się natura zwierzęcia, gdy ma ono poczucie własnej siły. Tak bywa i z ludźmi!" (Szczypiorski, Msza za Miasto Arras)

"Nie czekajcie. Na nic nie czekajcie.
Wychodźcie.
I biegnijcie.
Będziecie zabici w biegu.
Jeśli znajdą nas żywych, pokroją na kawałki."
Tak wtedy robili""

"...dziwne wojenne sytuacje, kiedy jeden wróg staje się obrońcą przed drugim wrogiem. W innych częściach Polski to przez Niemcami się ucieka. Ale na Wołyniu Niemcy dają bezpieczeństwo."

Ukraińcy, Polacy, Niemcy, Rosjanie, Żydzi, Czesi, Madziarzy...
Chrześcijanie, protestanci, żydzi, sztundowie...

"... kiedy jedni sąsiedzi zabijają, drudzy rzucają się, by ratować."

"...nie morduje nacja ani religia. Mordować może człowiek, i to człowieka należy winić."

"Kto mówi prawdę? Wszyscy. Tylko że każdy swoją.
Każdy ma tu swoją pamięć. Każdy ma swoją historię."

"... czasów wojennych nie można mierzyć dzisiejszą miarą. (...) Trudno wskazać, kto zaczął, kto kogo bardziej skrzywdził. Takie rachunki nie mają dziś sensu."



Rzecz dotyczy oczywiście rzezi wołyńskiej. Temat ostatnio modny, ni stąd ni zowąd mainstream’owy, dookoła karnawał górnolotnych haseł, wszyscy na gwałt odnajdują w sobie patriotyzm, eksperci wyrastają jak grzyby po deszczu, wszyscy chcą wiedzieć dlaczego, nie ma sensu mnożyć truizmów, będę się streszczać.

Grzegorz Motyka o książce: „Autor pisze o antypolskich czystkach w sposób, w jaki przyjęło się pokazywać zbrodnie w dawnej Jugosławii, Rwandzie czy Kambodży.” To prawda. Szabłowski, zamiast żonglować li tylko suchą, bezosobową faktografią, przekierowuje uwagę czytelnika na emocje, relacje: międzyludzkie, międzysąsiedzkie, międzyetniczne... Wskrzesza konkretne osoby, nazwiska, miejscowości, zabudowania. Co ważne, pozwala, by wybrzmiały wspomnienia, spostrzeżenia przedstawicieli różnych nacji, przy czym wszystkim zapewnia jednakową atencję i szacunek. Stawia na wyeksponowanie odwagi, przytomności umysłu, współczucia, odruchów dobroci. Szczęśliwie opiera się pokusie pałowania czytelnika kakofonią obrazów walających się jelit, porozrzucanych gałek ocznych, tętnic bryzgających krwią, trzasków pękających ścięgien, czaszek, odoru fekaliów, nazwijmy to umownie tanatowirówką, którą tak rączo wyżyma odbiorcę choćby Tochman. Treść jest oczywiście przejmująca, w przypadku pisania o czystce to raczej nieuniknione, ale osoby, które z różnych powodów unikają wyżej wymienionego „efekciarstwia” mogą śmiało sięgnąć po lekturę bez umawiania wizyty u psychiatry.

"Jak to się dzieje, że gdy jeden człowiek sam chwyta za motykę, widły, nóż i idzie zabijać, drugi ryzykuje wszystko, by ratować obcych sobie ludzi. Jeden idzie i zabiera po tych zabitych kołdry, widelce, talerze, szafy, ba, nawet zboże z pola. A drugi szuka w snopkach, czy ktoś nie przeżył; przynosi wodę, ubranie, coś do jedzenia... Jakie mechanizmy tym rządzą?"

Sztandarowe pytanie „Sprawiedliwych…” zostaje mimo wszystko bez odpowiedzi. Cóż, biorąc pod uwagę liczbę milionów istnień ludzkich (również tych w fazie infance 1 i infance 2) pochłoniętych przez konflikty quasi/etniczne w już przecież poholocaustowym świecie, nie ulega wątpliwości, że pytanie to zostanie postawione jeszcze wiele razy, w wielu konfiguracjach, w wielu dziś nawet jeszcze nie wyobrażonych projektach literackich, wszak chętnych do zdobywania osobistych doświadczeń w zakresie mordowania (w imię barwnego katalogu szlachetnych ideałów), w dzisiejszym, już zupełnie współczesnym świecie jak okiem sięgnąć nie brakuje. Ale to też truizm...

P.S.: No i to licytowanie się na stodoły...

"Całkiem odmienna staje się natura zwierzęcia, gdy ma ono poczucie własnej siły. Tak bywa i z ludźmi!" (Szczypiorski, Msza za Miasto Arras)

"Nie czekajcie. Na nic nie czekajcie.
Wychodźcie.
I biegnijcie.
Będziecie zabici w biegu.
Jeśli znajdą nas żywych, pokroją na kawałki."
Tak wtedy robili""

"...dziwne wojenne sytuacje, kiedy jeden wróg staje się obrońcą przed drugim...