WIERSZEM W PUSTKĘ

Zarówno okładka, jak i tytuł tego zbioru wierszy Jacka Dehnela są wielce wymowne – mogłyby być dobrym pretekstem do coming out’u, tyle że autorowi „Lali” żaden coming out nie jest już potrzebny. Ale nie o tym chciałem pisać. Geneza tej niewielkiej książeczki jest następująca – w 2013 roku Karen Kovačik – amerykańska poetka, tłumaczka literatury polskiej (autorka m.in. „Scattering the Dark – antologii poezji polskich poetek) wyraziła chęć przełożenia poezji Dehnela na język angielski. W tym celu poeta wyłuskał ze swoich dotychczasowych wierszy swoiste „the best of”, wybierając około 50-60 utworów. W swoim dzienniku zapisał wtedy: „(…) przekopiowałem sobie do jednego pliku wszystkie tomy, łącznie z najnowszym (…) Ponad dwieście pięćdziesiąt wierszy. (…) Po co to komu, po co tyle pisania? W trzydziestym trzecim roku życia ćwierć tysiąca? Co będzie w pięćdziesiątym piątym, w siedemdziesiątym siódmym roku? Może nie dożyję, pocieszam się, a co jeśli jednak dożyję? Po co tyle słów? (…) Ogromnie to wszystko żenujące, ten strzał w pustkę, cała seria puszczona w ciemność, dwieście pięćdziesiąt naboi, z których prawie żaden nie trafi, a te, co trafią, pewnie i tak zbędnie i nie wiadomo w co”. W omawianym tomiku, wydanym przez Biuro Literackie, z pięćdziesięciu wierszy pozostały dwadzieścia dwa, pisane zazwyczaj w podróży, w latach 2003-2011.

Poezja Jacka Dehnela jest wciąż zjawiskiem wyjątkowym i osobnym w polskiej literaturze współczesnej. To wiersze jakby niedzisiejsze, klasycyzujące. Obcowanie z Dehnelowską frazą, rymowaną w sposób często zaskakujący, łamiącą się wtedy tylko, gdy chce tego autor – jest doświadczeniem niezwykłym. Są to wiersze niesłychanie stonowane i kameralne, delikatne i efemeryczne. Każdy utwór staje się przestrzenią specyficznej mikro-opowieści, pełnej półcieni, ćwierćtonów i podszeptów. Migawki, (brzytwy) okamgnienia. A jednocześnie, choć może się to wydawać paradoksem, jest to poezja o niezwykłej sile. Mimo iż, co oczywiste, pozbawiona maczyzmu, jest to też poezja bardzo męska. A to, że również gejowska, naprawdę jest tu kwestią drugorzędną. Przypadek Jacka Dehnela potwierdza, że mylił się Bukowski, który w kontekście twórczości Allena Ginsberga stwierdził kiedyś: „Homoseksualiści są delikatni i zła poezja też jest delikatna”. Prawdziwa wrażliwość jest niezależna od erotycznych preferencji.

Zatrzymam przy sobie na dłużej niektóre obrazy-metafory występujące w dwudziestu dwóch wierszach „Serii w ciemność”: „Wszędzie, gdzie pójdziesz, będzie gorzej” („8,5 X 13, ’84”); „Nie móc udawać dalej i dalej udawać” („Szczęście”), „(…) trwa strzępiasta,/ raz ubita, raz grząska, anarchia roztopów” („Odwilż”), „(…) Związek: to, co trzyma razem/ dwa atomy wodoru, jeden atom tlenu” („Odwilż”), „Ukorzeniać/ to, co jeszcze kiełkuje (…)” („Il sogno”), „Śmierć jest jak użyteczny, ale nie użyty/ przedmiot, (...) pewna i gotowa;/ wystarczy po nią sięgnąć, gdy będzie potrzebna”. („Sezon grzewczy”), „(…) stanąłem ponad nurtem snu,/ i w ten sen się rzuciłem, żeby go ratować” („Nurt”).

Na koniec wypada jeszcze odpowiedzieć na słowa autora z posłowia do „Serii w ciemność” – otóż z owych dwudziestu dwóch naboi, pewnie i tak zbędnie, trafiła do mnie większość, ze świstem przeszywając moją ciemność. Czy cieknie krew? Nie, to raczej woda popłynęła, bo przecież „pod wszystkim jest/ inna rzeka, najgłębsza i płynie bez słów”.

WIERSZEM W PUSTKĘ

Zarówno okładka, jak i tytuł tego zbioru wierszy Jacka Dehnela są wielce wymowne – mogłyby być dobrym pretekstem do coming out’u, tyle że autorowi „Lali” żaden coming out nie jest już potrzebny. Ale nie o tym chciałem pisać. Geneza tej niewielkiej książeczki jest następująca – w 2013 roku Karen Kovačik – amerykańska poetka, tłumaczka literatury polskiej...