Dawno, dawno temu była sobie mała dziewczynka. Nazwijmy ją Jewell. Przedstawmy jako Jedinę. Wołajmy na nią Meredith Ruth, Merry czy M.R. Zresztą imię nie jest ważne. Jej historia rozpoczyna się w błotnistej scenerii, od porzucenia dziecka przez matkę. Cudem uratowana dziewczynka po trudnym pobycie u rodziny zastępczej trafia nareszcie do idealnego domu. Nowi rodzice kochają ją z całego serca, otaczają opieką, ciepłem, zapewniając jej dom, naukę i miłość. Merry dorasta w szczęściu, osiąga sukces, zdobywa karierę. Zostaje wybrana jako rektor prestiżowego uniwersytetu. Lecz to, co mogłoby wydawać się szczęśliwym finałem, nie jest bynajmniej zakończeniem historii małej Meredith Ruth. Widmo pozostawionej w bagnistym zalewisku rzeki Black Snake Zbłotki prześladuje M.R. Neukirchen i nie pozwala jej na stabilne życie miłosne, prężną karierę i funkcjonowanie bez psychicznych i emocjonalnych upadków.

Joyce Carol Oates w swojej powieści kreśli historię na wpół realistyczną, a na wpół metaforyczną. Archetypowe, wręcz biblijne, sceny przeplatają się tu z wizerunkiem nowoczesnej i silnej kobiety. Sceny z dzieciństwa, a szczególnie moment porzucenia na bagnach, mają wydźwięk starotestamentowej przypowieści, czegoś przypominającego mi atmosferą powieść Nicka Cave’a „Gdy oślica ujrzała anioła”. Dorosłe i pełne sukcesów życie M.R. Neukirchen jest dla nich przeciwwagą. Jednak i tu rzeczywistości udaje się nas oszukać. Oates zgrabnie wplata w historię sny i momenty emocjonalnego rozchwiania bohaterki. W efekcie wierzymy w wiele przerażających, choć absurdalnych rzeczy, które bohaterce się przydarzają. Sceny takie, jak gwałt czy morderstwo szokują i wzbudzają wprawdzie podejrzliwość, a jednak Oates udaje się nabrać czytelnika dzięki przesuwaniu granicy zła, które może przytrafić się Zbłotce.

Dodatkowego kolorytu dodaje środowisko akademickie. Obserwujemy degradujące zachowania tejże klasy wyższej, wszelkie zależności i korporacyjne haki. W środku tego wszystkiego jest nasza bohaterka, która pomiędzy publiczną sferą życia pierwszej kobiety na stanowisku rektora uniwersytetu a prywatnymi rozterkami życia Jediny, Jewell, Meredith Ruth czy M.R. poszukuje własnej tożsamości. To zarówno opowieść o sile kobiety i trudnościach czyhających na nią na tych najwyższych szczeblach, jak i historia o zagubionym dzieciństwie i emocjonalnym piętnie. Oates ciągnie nas w mrok, a w jej słowach czuć wyraźny posmak błota.

Joyce Carol Oates jest od pewnego czasu wymieniana rok w rok jako jedna z czołowych kandydatek do literackiej Nagrody Nobla. „Zbłocona” była moim pierwszym zetknięciem z twórczością tej szeroko nagradzanej amerykańskiej autorki. Spodziewałam się czegoś na kształt Alice Munro. Oates jednak zaskoczyła mnie swoją formą. Jest przede wszystkim o wiele bardziej mroczna, psychologiczna i niejednoznaczna. Autorka umiejętnie opowiada historię, wywołując przy tym odpowiednie emocje u czytelnika. Buduje w sposób mistrzowski podwaliny dla czytelnika, którego Nabokov zwał Dobrym bądź Uważnym, przy tym jednocześnie serwując nam dobrą powieść.

Monika Samitowska-Adamczyk