Dobre omówienie całego sofistycznego okresu filozofii w starożytnej Grecji. Autorka nakreśla bardzo bogaty kontekst historyczny, zwracając uwagę, że pojawienie się sofistów było swojego rodzaju koniecznością dziejową (hegliści zacierają rączki) w świecie demokratycznym, który wymagał od obywateli (czyli dobrze usytuowanych mężczyzn) współodpowiedzialności za rządzenie – a że niektórzy faktycznie się do tej współodpowiedzialności poczuwali, to starali się posiąść jak najbardziej wszechstronne wykształcenie typu encyklopedycznego, a także umiejętności praktyczne, które pozwoliłyby im odnosić sukcesy retoryczne na zgromadzeniach. Dodajmy do tego kontakty z obcymi kulturami i wyczerpanie się – może nie problematyki, bo ta w jakiś sposób jest aktualna do dziś, ale – formy dotychczas uprawianej filozofii przyrody, a w efekcie otrzymamy niesamowity ferment intelektualny, powszechne ciągoty relatywistyczne i widoczny w nauce i kulturze antropocentryzm.

Praca Gajdy-Krynickiej nie tylko dostarcza czytelnikowi kontekstu pojawienia się sofistyki, ale również przedstawia wyniki wnikliwych badań i to nie tylko badań na Protagorasem i ewentualnie Gorgiaszem, do czego ogranicza się większość książek do historii filozofii, ale również nad najróżniejszymi przedstawicielami młodszego pokolenia sofistów, a nawet nad postaciami anonimowymi, które zostawiły po sobie sofistyczne pisma.


Niestety jakość pracy obniżają warunki historyczne jej powstania, ponieważ widoczna jest chamska, komunistyczna propaganda przy opisywaniu wielu problemów. Trzeba jednak przyznać, że nie wpływają one jakoś bardzo na odbiór samej filozofii poszczególnych sofistów, ponieważ zostali potraktowani nietypowo uczciwie – ani potępiająco i z naginaniem faktów, ani hurraoptymistycznie.

Dobre omówienie całego sofistycznego okresu filozofii w starożytnej Grecji. Autorka nakreśla bardzo bogaty kontekst historyczny, zwracając uwagę, że pojawienie się sofistów było swojego rodzaju koniecznością dziejową (hegliści zacierają rączki) w świecie demokratycznym, który wymagał od obywateli (czyli dobrze usytuowanych mężczyzn) współodpowiedzialności za rządzenie – a...

„Sofiści” Gajdy-Krynickiej to znakomita monografia nurtu sofistycznego w filozofii starogreckiej, stanowiąca prawdopodobnie najpełniejsze jego omówienie w literaturze polskiej.

Na początku Krynicka roztacza dość długi wstęp, składający się jak gdyby z dwóch części. Pierwsza część wyjaśnia genezę sofistyki, czyli jak ówczesne przemiany polityczno-społeczne świata greckiego przyczyniły się do jej pojawienia się i rozwoju. Krynicka przygląda się więc wydarzeniom historycznym starożytnej Grecji epoki późnoarchaicznej i klasycznej, omawiając wraz z nimi zachodzące przemiany kulturowe. W drugiej natomiast części dokonuje rewizji przedsofistycznej myśli filozoficznej, szukając u filozofów przyrody zalążków tego, co stanowić będzie kluczowy element sofistyki, czyli rozgraniczenia prawa boskiego od praw przyrody, przypisania człowieka do tego drugiego, a następnie (w szczególności!) rozgraniczenia prawa natury (physis) i prawa stanowionego (nomos). Są to jednak dość obszerne dywagacje i wydaje mi się, że powinny zostać podane w jakiejś krótszej formie (w szczególności tyczy się to tej drugiej części).

Następnie Krynicka omawia po kolei trzech klasycznych, najbardziej znanych sofistów – Protagorasa, Gorgiasza i Prodikosa. Po nich następuje omówienie nurtu naturalistycznego (równościowego),a na końcu: nurtu polityczno-immoralistycznego. Kompozycja jest bardzo klasyczna: wpierw otrzymujemy notę biograficzną każdego filozofa – skąd pochodził, jakie miał wykształcenie czy czym się interesował. A później poszczególnie omawiane są ich poglądy – epistemologiczne, etyczne i polityczne, które zresztą, co Krynicka wykazuje, się na siebie nakładają. Autorka zaznacza wpływy, interakcje, a także różnice między filozofami.

Być może najbardziej wartościową częścią tej książeczki jest jednak zbiór filozoficznych prac źródłowych autorstwa samych sofistów lub Platona o sofistach. Szczególną atrakcją są teksty samych sofistów – zachowane fragmenty z pism Protagorasa czy Hippiasza, a najdłuższe fragmenty (tłumaczone przez autorkę!) są z Gorgiasza, Antyfonta i Kritiasza.

Zdecydowanie warto sięgnąć po tę książkę, bo nie jest przesadnie długa, a jednocześnie wyczerpuje temat. Jest to po prostu satysfakcjonujące omówienie nurtu sofistycznego. Wszelkie ważne informacje zostały tu podręcznie zebrane do kupy.

„Sofiści” Gajdy-Krynickiej to znakomita monografia nurtu sofistycznego w filozofii starogreckiej, stanowiąca prawdopodobnie najpełniejsze jego omówienie w literaturze polskiej.

Na początku Krynicka roztacza dość długi wstęp, składający się jak gdyby z dwóch części. Pierwsza część wyjaśnia genezę sofistyki, czyli jak ówczesne przemiany polityczno-społeczne świata greckiego...

Sofiści po raz trzeci! Po w pełni naukowych publikacjach Mielczarskiego oraz Tuszyńskiej przyszedł czas na coś bardziej popularnego. Przyznaję, przyjąłem bezsensowną kolejność, sam nie wiem, czemu tak wyszło. Trzeba było zacząć od tej pracy i potem rozszerzać je tymi bardziej szczegółowymi. Ale cóż... Książka Gajdy stanowi niezwykle przystępne opracowanie dziejów ruchu sofistycznego w Atenach V-IV wieku p.n.e. Jest o samych sofistach i o ich przeciwnikach. Na końcu aneks zawierający opinie obu stron (z przewagą tej drugiej, taki już los "nauczycieli mądrości"). Praca jest niewątpliwie bardzo wartościowa i jeśli ktoś interesuje się tymi, o których Platon na każdej stronie swych dialogów tak niepochlebnie pisze, powinien po tę pracę sięgnąć. Mielczarski bardzo sofistów broni, zapewne w reakcji na ich zasadniczo niedobrą prasę przez całe wieki, natomiast Gajda nie opowiada się po żadnej ze stron sporu i to chyba nawet lepiej.

Tomasz Babnis

Sofiści po raz trzeci! Po w pełni naukowych publikacjach Mielczarskiego oraz Tuszyńskiej przyszedł czas na coś bardziej popularnego. Przyznaję, przyjąłem bezsensowną kolejność, sam nie wiem, czemu tak wyszło. Trzeba było zacząć od tej pracy i potem rozszerzać je tymi bardziej szczegółowymi. Ale cóż... Książka Gajdy stanowi niezwykle przystępne opracowanie dziejów ruchu...

Książka szczególna ze względu na analizę problemu ruchu intelektualnego, który dotychczas był traktowany po macoszemu. Częściowo jest to wina również wielkich filozofów [ zwłaszcza Platona i Arystotelesa], lekceważąco odnoszących się do „nauczycieli” kształcących za pieniądze. Autorka przywraca sofistom należne im miejsce w historii filozofii, ale nie tylko. Kreśli bogaty zakres ich wręcz renesansowych zainteresowań oraz wpływ jaki wywarli na demokrację ateńską, a zwłaszcza sztukę uprawiania polityki. Chociaż terminy sofista i sofistyczny mają obecnie zabarwienie negatywne (przez zabiegi przewartościowujące pojęcia czyli „jak z rzeczy złej uczynić rzecz dobrą”),to jednak z ich dorobku w pewnym sensie korzystamy do dzisiaj (zwłaszcza politycy, którzy czarującymi sofizmatami potrafią odpowiedzieć na każde pytanie i znaleźć rozwiązanie każdego problemu).

Książka szczególna ze względu na analizę problemu ruchu intelektualnego, który dotychczas był traktowany po macoszemu. Częściowo jest to wina również wielkich filozofów [ zwłaszcza Platona i Arystotelesa], lekceważąco odnoszących się do „nauczycieli” kształcących za pieniądze. Autorka przywraca sofistom należne im miejsce w historii filozofii, ale nie tylko. Kreśli...