Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Sofiści” Gajdy-Krynickiej to znakomita monografia nurtu sofistycznego w filozofii starogreckiej, stanowiąca prawdopodobnie najpełniejsze jego omówienie w literaturze polskiej. Na początku Krynicka roztacza dość długi wstęp, składający się jak gdyby z dwóch części. Pierwsza część wyjaśnia genezę sofistyki, czyli jak ówczesne przemiany polityczno-społeczne świata greckiego przyczyniły się do jej pojawienia się i rozwoju. Krynicka przygląda się więc wydarzeniom historycznym starożytnej Grecji epoki późnoarchaicznej i klasycznej, omawiając wraz z nimi zachodzące przemiany kulturowe. W drugiej natomiast części dokonuje rewizji przedsofistycznej myśli filozoficznej, szukając u filozofów przyrody zalążków tego, co stanowić będzie kluczowy element sofistyki, czyli rozgraniczenia prawa boskiego od praw przyrody, przypisania człowieka do tego drugiego, a następnie (w szczególności!) rozgraniczenia prawa natury (physis) i prawa stanowionego (nomos). Są to jednak dość obszerne dywagacje i wydaje mi się, że powinny zostać podane w jakiejś krótszej formie (w szczególności tyczy się to tej drugiej części). Następnie Krynicka omawia po kolei trzech klasycznych, najbardziej znanych sofistów – Protagorasa, Gorgiasza i Prodikosa. Po nich następuje omówienie nurtu naturalistycznego (równościowego),a na końcu: nurtu polityczno-immoralistycznego. Kompozycja jest bardzo klasyczna: wpierw otrzymujemy notę biograficzną każdego filozofa – skąd pochodził, jakie miał wykształcenie czy czym się interesował. A później poszczególnie omawiane są ich poglądy – epistemologiczne, etyczne i polityczne, które zresztą, co Krynicka wykazuje, się na siebie nakładają. Autorka zaznacza wpływy, interakcje, a także różnice między filozofami. Być może najbardziej wartościową częścią tej książeczki jest jednak zbiór filozoficznych prac źródłowych autorstwa samych sofistów lub Platona o sofistach. Szczególną atrakcją są teksty samych sofistów – zachowane fragmenty z pism Protagorasa czy Hippiasza, a najdłuższe fragmenty (tłumaczone przez autorkę!) są z Gorgiasza, Antyfonta i Kritiasza. Zdecydowanie warto sięgnąć po tę książkę, bo nie jest przesadnie długa, a jednocześnie wyczerpuje temat. Jest to po prostu satysfakcjonujące omówienie nurtu sofistycznego. Wszelkie ważne informacje zostały tu podręcznie zebrane do kupy.