Niespodzianka - drugi tom o niebo lepszy od pierwszego. Innymi słowy, późniejsze szkice Stempowskiego to właśnie te, które szczególnie warto czytać. Nie są to szkice literaturoznawcze, ani historyczno-literackie. Literatura i forma są tu tylko pretekstem dla Stempowskiego eseisty, uwielbiającego szerokie syntezy kulturowe, zazwyczaj zaczynające się w znanym przez niego na wylot antyku. Wielokrotnie tak głębokie ujęcie tematu aktualnego, tzn. sięgające tysiące lat wstecz, olśniewało mnie podczas lektury. Tym, co interesuje autora, nie jest literatura sama w sobie, ile postawy i kultura autorów, w tym szczególnie obecna w tym tomie niezależność twórców. Na mnie wrażenie zrobiła niezależność myśli Stempowskiego. Już słyszę głosy, które tak łatwo można zewsząd usłyszeć: odważny i niezależny, bo na emigracji. To są oczywiście głosy nie do końca warte analizowania. Niezależność to wielka wartość i zawsze było, jest i będzie o nią trudno. Na emigracji i w kraju. I owa niezależność (intelektualna) nie jest chyba czymś, na co można się zdecydować, czymś co się włącza lub nie. Zdolnych do niej jest po prostu bardzo niewielu i już za to należy im się uwaga i szacunek. Moje wrażenie z lektury szkiców jest takie, że Jerzy Stempowski pisał na temat Polski i Europy swojego czasu w sposób bardzo niezależny, a przez to rzadko spotykany i w rezultacie odkrywczy. Jakby heglowska zaćma, która nie oszczędziła wielu wybitnych autorów i myślicieli, jego zupełnie nie dotyczyła. Za samą tę odporność u mnie jedna gwiazdka w ocenie książki. Warto przypomnieć, że rozbieżności stanowisk traktuje zawsze Stempowski ze swoim olimpijskim spokojem, tudzież delikatną ironią. Taka kultura myśli i postaw jest prawdziwym skarbem w dzisiejszych marnych czasach.
Są w książce fragmenty wspaniałe, wręcz obezwładniające, które aż chce się wynotować i zachować na zawsze. Oczywiście polecam ten tom!

Niespodzianka - drugi tom o niebo lepszy od pierwszego. Innymi słowy, późniejsze szkice Stempowskiego to właśnie te, które szczególnie warto czytać. Nie są to szkice literaturoznawcze, ani historyczno-literackie. Literatura i forma są tu tylko pretekstem dla Stempowskiego eseisty, uwielbiającego szerokie syntezy kulturowe, zazwyczaj zaczynające się w znanym przez niego na...