Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Druga część trylogii o Thomasie (Tomaszu) Cromwellu, self-made manie na dworze Henryka VIII. Tym razem horyzont czasowy jest znacznie krótszy, obejmuje niewiele ponad rok i znacznie niej wydarzeń, zarówno na krajowym podwórku, jak i zagranicznym. Autorka, jako kobieta, pokazuje swoją wizję tych czasów inną od autorów - mężczyzn. Przede wszystkim czytelnik widzi więcej kobiet i niejako „słyszy” ich wypowiedzi. I nie są one takie, jak wyobrażają je sobie mężczyźni. Nie wiadomo, jak to naprawdę było z Anną Boleyn, ale na pewno była ona indywidualnością, które potrafiła oddziaływać na mężczyzn, nie tylko starszych od niej. I nie chodziło tylko o sferę erotyczną, ale też kulturalną (np. wiersze). Z kolei mężczyźni też są pokazani niejako z kobiecego punktu widzenia, co powinno być cenne dla czytelników z płci brzydkiej. Tradycyjnie duże dzieci, wiecznie rywalizujące o miejsce w grupie (szczególnie arystokraci) lub szukające świętego spokoju (jak abp Cranmer). Ale autorka trafnie pokazała, że niewierność małżonki (nawet nie udowodniona) powoduje męską solidarność w potępieniu takiej osoby, silniejszą niż więzy rodzinne czy religijne, a raczej w tym przypadku wyznaniowe. Na tym tle wyróżniają się postacie zdecydowane, jak wspomniany Cromwell oraz … Henryk VIII. W istocie jawi się on jako postać, której nie są w stanie skrępować więzy pochodzenia, prawa, obyczajów czy religii, lecz mimo to nie mogąca osiągnąć szczęścia. Jako ciekawostkę warto dodać, że w powieści występuje Jean de Dinteville - znany z obrazu Holbeina "Ambasadorowie" i utworu Kaczmarskiego nim inspirowanym. Drugi tom przynosi znacznie mniej obrazków z życia zwykłych ludzi. Ale też i bohater powoli traci z nimi kontakt, obracając się niemal wyłącznie w wielkim świecie. A tenże nie jest znowu taki pociągający. Rodziny ciągnące profity ze związków kobiet z królem, wszechobecne zdrady i knucia, serwilizm wobec silniejszych odbijany na słabszych, zachłanność ziem i tytułów, zewnętrznych znamion bogactwa. Spokojniej niż w pierwszym tomie i wolniej, ale za to z pogłębionymi portretami psychologicznymi i demitologizacją dworu królewskiego. Bez błędów historycznych i językowo na wysokim poziomie.