Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Najważniejsza książka w dorobku polskich badań (i najbardziej znana za granicami, a nawet tłumaczona na obce języki) nad religią Słowian - "Mitologia Słowian" Aleksandra Gieysztora - w nowej, poprawionej i uzupełnionej wersji.

Przez prawie trzydzieści lat jakie upłynęły od czasu pierwszego wydania praca prawie się nie zestarzała. Autor zastosował szerokie badania komparatystyczne wykorzystując najważniejszą światową literaturę i dorobek światowych naukowców swojego okresu. Wykorzystał pionierskie wnioski rekonstrukcji religii na podstawie analiz semiotycznych i folklorystyczych, najnowsze (ówcześnie) odkrycia archeologiczne. Stworzył opracowanie religii Słowian, którego połączeniu rozmachu i zarazem mocnego warsztatu naukowego trudno po dziś dzień komukolwiek dorównać.

Co do samych materiałów Gieysztora to wszelkie nowości, na jakie natrafimy w tym nowym wydaniu zawdzięczamy pracy pani Anety Pieniądz, która specjalnie je wyszperała i zebrała. W samym tekście autora w stosunku do poprzedniego wydania niewiele jest uzupełnień; kilka poprawionych akapitów. Ważną nowością są wprowadzone przypisy, które na każdej stronie odsyłają nas do tekstów, z których mistrz czerpał pomysły. Zaowocowało to również poprawioną bibliografią. Jest niestety rzecz, która była tak samo ważnym problemem już w wydaniu poprzednim - braku indeksu. Jeśli więc ktoś męczył się straszliwie wertując 300 stron poprzednich dwu wydań w poszukiwaniu jakiejś drobnej interesującej go akurat postaci, nie wymienionej w spisie treści, to teraz czeka go to nadal.

Co jeszcze mamy z dodatków? Rozczarują się ci wszyscy, którzy liczą na zapowiadane w internecie i na okładce "referaty konferencyjne, zapisy audycji telewizyjnych i radiowych". Mamy tutaj jeden referat, zapis jednej audycji radiowej i jednej telewizyjnej. Referat "Badanie i poznanie mitologii i wierzeń słowiańskich" wygłoszony na konferencji interdyscyplinarnej "Mity i wierzenia pogańskich Słowian i Bałtów" w Baranowie Sandomierskim w 1995 r. (teksty z tej konferencji ukazały się w piśmie "Światowit" nr 40, 1995) jest jeszcze w miarę ciekawy. Ukazuje stosunek Gieysztora do zmian, jakie zaszły w wielu dziedzinach nauki już po ukazaniu się jego opracowania, szczególnie krytyki koncepcji Dumezila. Autor przyznaje, że koncepcja ta nie do końca się sprawdza, lecz broni jej nadal w kontekście przybliżania nam wyobrażeń słowiańskich. Niestety niewiele są warte pozostałe dwa dodane teksty Gieysztora, pochodzące z 1980 r. Zaserwowano nam tutaj po prostu dwa razy streszczenie samej książki opowiedziane ustami autora.

Trudno mi uwierzyć, że nie znalazło się nic bardziej godnego uwagi. Wystarczy choćby wspomnieć tekst "Sprawca piorunów w mitologii słowiańskiej" zamieszczony w Ars Historica. Ponadto Gieysztor napisał bardzo ciekawą rozprawę poświęconą analizie kultu Świętowita "Opfer und Kult in der slawischen Uberlieferung". Albo nie mniej ważny "Bemerkungen zur Apostasie in Zentral- und Osteuropa im 10. und 11. Jahrhundert" na temat przełomu religijnego Słowian połabskich w 983 r. Każdy z nich jest stokroć więcej wart niż zapis obu słuchowisk.

Ponadto znajdujemy w tej publikacji teksty innych autorów, niż samego Gieysztora. Mamy więc krótką rozprawkę Modzelewskiego o powstaniu książki Gieysztora i specyfice jego podejścia do zagadnienia. Następnie opis spuścizny naukowej autora, archiwum jego notatek dostępnych w PAN i kilka słów o nowym wydaniu napisane przez A. Pieniądz. Najciekawsze z tego wszystkiego i najbardziej krwiste okazuje się jednak "Posłowie" ucznia Gieysztora - Leszka P. Słupeckiego. Prezentuje on co wniosła myśl Gieysztora do badań nad mitologią Słowian, które jego uwagi okazały się nietrafne, a które prorocze, oraz co zaszło od tamtej pory w badaniach naukowych poświęconych mitologii Słowian. A okazuje się, że zaszło sporo.

Sam tekst Gieysztora w nowym wydaniu niewiele się zmienił, prócz przypisów. Książkę jednak warto mieć ze względu na dołączone do niej teksty, nie tylko samego autora, ukazujące o wiele szerzej kontekst i znaczenie tej książki, jak i samych badań nad słowiańską mitologią.

Najważniejsza książka w dorobku polskich badań (i najbardziej znana za granicami, a nawet tłumaczona na obce języki) nad religią Słowian - "Mitologia Słowian" Aleksandra Gieysztora - w nowej, poprawionej i uzupełnionej wersji.

Przez prawie trzydzieści lat jakie upłynęły od czasu pierwszego wydania praca prawie się nie zestarzała. Autor zastosował szerokie badania...