Ta pozycja to jest taka baza, kamień fundamentu, na którym opiera się filozoficzna obserwacja natury relacji społecznych zawarta w literaturze. Przed nim oczywiście również się działo, a jakże, ale to Molier opisuje nie tyle samo zjawisko tartufizmu, ile jego społeczny skutek - i opisuje go bezspornie świetnie!

Doświadczenie głównego bohatera, Orgona, poważnego ojca rodziny, dziś zwiemy „dysonansem poznawczym”. Reakcja na słowa syna donoszące o wiarołomności przyjaciela to redukcja dysonansu przez zaprzeczenie. Gdy bardziej pragnie utrzymać swą wiarę niż zaufać bliskim – ratuje w istocie własną spójność. Umyka przed brutalną prawdą, że oddał się złej sprawie. Aby zachować siebie Orgon tworzy wygodną teorię spiskową: wszyscy pragną tylko oczernić świętość!
Skąd to znamy?
Ano o Świętoszków ocieramy się na co dzień i od święta.
Dzisiejszy Świętoszek zdumiewająco przypomina Tartufa. Może i dziś stery rodzinnych statków dzierżą Orgonowie, grzęznący w informacyjnym zgiełku między cenami opału, niewiarą w kryzys klimatyczny (winatuska), spiskiem farmaceutów (covidnieistnieje) i niedzielnym kazaniem, wspierani szeregami Pań Pernelle z beretem na skroni?

Jedno jest pewne: przewodzą światli Starcy, których imiona się skanduje, bez przekąsu twierdząc:
„Tak, tyś jest najmądrzejszy z doktorów, a jakże!
W tobie jest cały rozum świata zgromadzony,
Sam jeden jesteś światły, sam jeden uczony,
Tyś jest Kato, wyrocznia, ty sam myślisz górnie,
A wszyscy inni ludzie są przy tobie durnie.”

Tymczasem afery rozliczne w świętej instytucji wsuwane są końcem buta pod gruby dywan. Bo przecież to ludzie tylko. Zaprawdę serce się ściska, gdy mówi jakiś dusz przewodnik słowami Tartufa:

„Będąc nabożnym, czyż być człowiekiem przestałem?
I czyż w sercu, olśnionym przez boskie uroki,
Mogłem z zimną rozwagą ważyć moje kroki?
Toż jeżeli jak zbrodzień dziś przed tobą stoję,
Nie mnie potępiaj, pani, lecz powaby swoje!”

I sam nie ma tu dysonansu bynajmniej, bo wszak:

„Prawda, że w oczach nieba rzecz to nieco zdrożna,
Lecz i z niebem dać rady jakoś sobie można;
Jest sztuka, która wedle potrzeby przemienia,
Rozluźnia, ścieśnia węzły naszego sumienia
I która umie zmniejszyć złych czynów rozmiary,
Jeżeli czyste dla nich wynajdzie zamiary.”

Nie wiem tylko czy dobiega skądś jeszcze przytomny głos chłopskiego rozumu Doryny?

Ta pozycja to jest taka baza, kamień fundamentu, na którym opiera się filozoficzna obserwacja natury relacji społecznych zawarta w literaturze. Przed nim oczywiście również się działo, a jakże, ale to Molier opisuje nie tyle samo zjawisko tartufizmu, ile jego społeczny skutek - i opisuje go bezspornie świetnie!

Doświadczenie głównego bohatera, Orgona, poważnego ojca...