Robert Bolt to przede wszystkim wysoko ceniony scenarzysta, czego dowodem jest statuetka Oscara za scenariusz filmu „Doktor Żywago”. Oprócz tego Amerykanin pisał scenariusze sztuk teatralnych, a także został autorem, wydanej również w Polsce, książki „Misja”. Książka została sfilmowana w 1986 roku, a scenariusz napisał sam Bolt. Nie oglądałam filmu przed lekturą, więc nie jestem w stanie nic powiedzieć na jego temat, ale opis książki i fakt, że znalazła się na watykańskiej liście ważnych dzieł dla chrześcijaństwa, zaintrygowały mnie na tyle, że zdecydowałam się po nią sięgnąć.

Młody Rodrigo Mendoza w 1743 roku musi szybko dojrzeć, gdy na morzu w trakcie połowu ryb umiera jego ojciec. Chłopiec jest odpowiedzialny nie tylko za siebie, ale też za swojego trzyletniego brata Phillippa, którym musi się zaopiekować. Sam podejmuje pracę na statku płynącym do Ameryki Południowej, do jednej z kolonii hiszpańskich, a brata umieszcza w przyklasztornej szkole prowadzonej przez siostry zakonne. Za oceanem dostaje kolejną szkołę życia, oszukany przez ludzi, którzy nie chcą mu płacić, aż w końcu zostaje mordercą jako nastolatek i przystaje do handlarzy niewolników, by móc jakoś związać koniec z końcem. W tym samym czasie ojciec Gabriel, jezuita, tworzy wśród Indian Guarani nową misję, a Hiszpania z Portugalią toczą spór o zamorskie posiadłości. To wszystko rzutuje na życie ponurego Mendozy, którego życie nie oszczędza, a los prowadzi do nieuchronnego końca.

Tocząca się na tle sporów wielkich mocarstw historia to przede wszystkim opowieść o Bogu i o miłości do drugiego człowieka. Jezuici tworzą w Ameryce Południowej nowe misje, by nawracać tamtejszych Indian i chronić ich przed łowcami niewolników. Ich staraniom przeciwstawiają się jednak handlarze encomiendaros, jak nazywa się tam niewolników, bo zależy im, by Guarani nie trafili pod protekcję jezuitów, gdzie stają się dla nich nieosiągalni. To właśnie zakonnicy ze wszystkich sił walczą nie tylko o nowe dusze w swojej trzódce, ale też o życie Indian, którzy są traktowani jak podludzie przez przybyłych do Nowego Świata Europejczyków.

Pośród tego jesteśmy świadkami osobistego dramatu Rodriga Mendozy, osieroconego w dzieciństwie przez matkę, a potem przez ojca, a następnie wielokrotnie oszukiwanego przez innych ludzi, aż w końcu zdradzonego przez ukochaną kobietę i brata. Były łowca niewolników i morderca dopiero wśród wcześniej gnębionych przez siebie ludzi i jezuitów odnajduje tak potrzebny mu spokój ducha i wybaczenie dawnych grzechów. To on staje się jednym z największych zwolenników ojca Gabriela i chce pomóc mu uchronić Guarani przed kolejnymi takimi jak on.

Jednocześnie obserwujemy walkę między mocarstwami, jakimi są Hiszpania i Portugalia. Dla ich władców tereny, o które toczą się dyskusje przy stołach, to tylko linie na mapie, a nie żywi ludzie mający tam swoje domy i rodziny. Wysyłają oni do Ameryki Południowej papieskiego legata, by rozsądził, czy tereny te mają zostać oddane pod władzę jednego, czy drugiego mocarstwa. Tak naprawdę los tych wszystkich ludzi zależy od sumienia jednego człowieka, który ma podjąć decyzję. A to wszystko toczy się w amazońskiej dżungli, tuż nad wodospadami, będącymi symboliczną granicą między zepsutą intrygami Europą a misją prowadzoną przez oddanych Bogu jezuitom, w dusznej i parnej atmosferze, pełnej tajemniczości i niepokoju.

„Misja” to nie tylko historia pojedynczych ludzi, ale też całych społeczności. Oparta na faktach, przedstawia to, jak twierdzenie o boskich wyrokach można zafałszować i dzięki temu prowadzić własną politykę. Poprzez zestawienie jezuitów głoszących Słowo Boże z legatem papieskim i instytucją kościelną otrzymujemy niejednoznaczny portret Kościoła. Nie jest on ani dobry, ani zły – z jednej strony wykorzystuje swoją władzę do kształtowania światowej polityki, a z drugiej głosi miłość bliźniego i pokój w niespokojnych rejonach świata.

Książka ta może być odczytana na wiele sposobów i każdy z czytelników zrozumie ją po swojemu. To sprawia, że „Misja” jest powieścią skomplikowaną i niełatwą do zrozumienia, ale na pewno wartą poznania.

Aleksandra Kujawa