„– Kto to powiedział?! – uniosłam nienaturalnie głos. – Kto to powiedział?! – powtórzyłam i ruszyłam w stronę mojego rozmówcy, powtarzając sobie w duchu: – Jestem bezpieczna…”

Druga wojna światowa cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem pisarzy. Chętnie osadzają oni w jej realiach kolejne książki, roztrząsają moralne dylematy i pokazują, przed jak dramatycznymi wyborami stawali ludzie w tamtych strasznych czasach.

Jak na tym tle prezentuje się debiut Anny Rybakiewicz pod tytułem „Lekarka nazistów”? Powieść ukazała się nakładem wydawnictwa Filia i zbiera pozytywne oceny czytelników. Chociaż książka liczy ponad czterysta stron, czyta się ją bardzo szybko. Na początku jednak wspomnę o dwóch – moim zdaniem – istotnych minusach tej pozycji. Przede wszystkim tytuł. Otóż panuje ostatnio jakaś dziwna moda na to, żeby w każdej powieści osadzonej w realiach drugiej wojny światowej znalazło się słowo nazista. Mamy więc prawdziwy wysyp dziewczyn/żon/narzeczonych nazisty. Teraz doszła do tego „Lekarka nazistów”. Uważam, że zarówno autorzy, jak i redakcje powinny jednak zdobywać się na coś więcej.

Drugi poważny minus (by nie powiedzieć błąd autorki) to prolog. Otóż prolog rozgrywa się w 1948 roku w Wiedniu. Cóż w tym złego, zapyta ktoś? Ano to, że niechybnie wynika z niego, iż tytułowa lekarka przeżyła wojnę. Zostajemy tym samym – my, czytelnicy – już na samym początku pozbawieni tej niepewności towarzyszącej lekturze.

Dajmy jednak szansę Annie Rybakiewicz. Akcja powieści rozpoczyna się w Nowogrodzie w roku 1941. Poznajemy Alicję i jej córkę Klarę. Alicja Sambor ucieka z Warszawy, gdzie wczoraj zginął jej mąż. Został zamordowany przez Gestapo. Kobieta jest zrozpaczona, jedynie córka trzyma ją przy życiu. W trakcie podróży kobiety natrafiają na wypadek, w którym ranny zostaje niemiecki żołnierz. Ponieważ Alicja jest lekarzem, nie myśląc wiele, rusza mu z pomocą. Nie przypuszcza nawet, że ta decyzja będzie miała tragiczne konsekwencje.

Wieści szybko się rozchodzą. W Nowogrodzie wszyscy wiedzą, że Polka uratowała życie Niemcowi. Tutejsi mieszkańcy szybko określają ją mianem lekarki nazistów. Kobieta jest napiętnowana, nikt nie chce z nią rozmawiać. Nikt oprócz komendanta Franza Hitzela. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy do lekarki po pomoc przychodzą partyzanci ukrywający się w okolicznych lasach.

Alicja zostaje uwikłana w skomplikowaną grę, w której stawką jest ludzkie życie. Czy kobieta okaże się wystarczająco silna? Czy potrafi stawić czoła piętrzącym się wyzwaniom?

Anna Rybakiewicz głównym bohaterem swojej powieści uczyniła kobietę. Jest to popularny ostatnio zabieg. Jednak czasem naprawdę zżymałem się podczas lektury. Dlaczego? Otóż niektóre fragmenty książki są nieco naiwne. Rozumiem, że autorka nagina zachowania bohaterów do fabuły, ale należy w tym zachować pewien umiar. Kłopot mam z komendantem Franzem Hitzelem, który pojawia się i znika, gdy akurat jest potrzebny. Chociaż jest panem życia i śmierci okolicznych mieszkańców, Alicja radzi sobie z nim zaskakująco łatwo. Podobnie jest z sowieckim kapitanem, gdy Armia Czerwona wypiera Niemców z zajmowanych przez nich terenów.

Jednak autorka potrafi czytelnika także zaskoczyć i skłonić do refleksji. Przede wszystkim czyni z Alicji osobę wierną lekarskiej przysiędze. Przysiędze, która nakazuje ratować ludzkie życie. Bez oglądania się na to, czy ktoś jest Polakiem, czy Niemcem. Czy jednak taka postawa w czasach wojny jest cnotą, czy zbrodnią? Czy można ratować tych, którzy odpowiadają za śmierć setek Polaków? Czy naprawdę każdy zasługuje na to, aby mu pomóc? Pytania te są naprawdę trudne, a odpowiedzi niejednoznaczne.

„Lekarka nazistów” to powieść, którą czyta się bardzo szybko. Polecam ten tytuł wszystkim poszukującym powieści obyczajowej z elementami romansu, osadzonej w realiach drugiej wojny światowej.

Wojciech Sobański