Gdyby istniała możliwość poprawy losów świata, czy powinniśmy ją wykorzystać ingerując w przeszłość? Gdyby można było zapobiec wojnom, zmniejszyć przestępczość, zdobyć potrzebne leki – kto oparłby się takiej władzy? Ale co jeśli wprowadzane zmiany wpływają na Rzeczywistość w taki sposób, że zmienia się też życie jednostek? W nowej Rzeczywistości ktoś nie pozna męża albo żony, podąży inną ścieżką kariery, nie będzie miał dzieci, a być może nawet nie będzie istniał – czy wolno ingerować w życie jednostek kosztem większego dobra?

A gdyby chodziło o nasze życie? Naszą miłość? Nasze dzieci?

Andrew Harlan odpowiedzialnie i rzetelnie wypełnia swoje obowiązki jako Technik w organizacji o nazwie Wieczność. Wieczność działa poza Czasem, badając różne warianty Rzeczywistości i kształtując stulecia tak, żeby uchronić je od błędów i katastrof. Harlan nie podróżuje w czasie dla własnej przyjemności czy żeby poznawać inne epoki, ale żeby wypełniać misję kształtowania optymalnego świata. Nie zastanawia się nad etycznym wymiarem wprowadzanych przez siebie zmian, aż do czasu, kiedy spotyka Noÿs – kobietę, dla uratowania której jest gotów rzucić wyzwanie całej Wieczności.

Isaac Asimov jest lepiej znany z powieści „Ja, robot” i ze słynnej serii o Fundacji, ale jego „Koniec Wieczności” zdecydowanie zasługuje na więcej uwagi. Autor porusza tu kwestię podróży w czasie, a zwłaszcza moralnego wymiaru ingerencji w Rzeczywistość. Przygląda się paradoksom podróży w czasie, takim jak możliwość spotkania samego siebie albo swojego przodka. Przedstawia (niestety tylko pokrótce) różnice między poszczególnymi epokami – jedno stulecie wydaje się zbudowane z luster, podczas gdy inne z porcelany i szkła. Ale tak naprawdę Asimova interesują nie tyle różnice między różnymi stuleciami, ile zasady działania Wieczności i refleksja nad tym, jakie skutki może mieć manipulowanie Rzeczywistością.

Przyznaję, że pierwszy rozdział stanowił duże wyzwanie, bo Asimov rzuca czytelników od razu na głęboką wodę, przez co początkowo trudno odnaleźć się w wykreowanym przez niego świecie. Ale mimo ciężkiego wprowadzenia warto dać książce szansę, bo dalej jest już o wiele przystępniej. Ta powieść z 1955 roku bardzo dobrze zniosła próbę czasu. Wprawdzie można zarzucić autorowi, że w całej Wieczności znalazł miejsce dla tylko jednej kobiety, ale z oceną jej znaczenia warto wstrzymać się do końca. Bo kiedy tylko pomyślimy, że już wiemy do czego zmierza ta cała historia, okazuje się, że Asimov przygotował dla czytelników bardzo satysfakcjonujący zwrot akcji, skłaniający do refleksji nad znaczeniem i wartością ludzkich błędów i porażek.

Czy jest coś większego niż Wieczność? Podpowiem, że „miłość” to dla Asimova zbyt banalna odpowiedź. Przekonajcie się sami.

Agnieszka Kruk