Klara spędza dnie w oknie, obserwując świat i czekając na przyjaciela. A właściwie: czekając, aby zostać czyjąś przyjaciółką. Ale nie stoi w oknie swojego mieszkania, tylko sklepowej wystawy, gdzie wraz z innymi SP (Sztucznymi Przyjaciółmi) ma nadzieję, że jakieś dziecko wybierze ją na swoją towarzyszkę. Czekając, obserwuje świat – nasz świat, który możemy na nowo zobaczyć jej oczami. Jest w nim piękno, ale też głęboki smutek, jak w całej tej książce o przyjaźni i oddaniu.

„Klara i słońce” to pierwsza powieść napisana przez Kazuo Ishiguro po otrzymaniu nagrody Nobla w 2017 roku. Ten brytyjski pisarz japońskiego pochodzenia tym razem bierze na warsztat aktualny dziś temat sztucznej inteligencji. Jego główna bohaterka jest robotem, obserwującym nasz świat niejako z zewnątrz. Stara się go zrozumieć, używając logiki, która nie jest jednak pozbawiona uczuć i empatii. Ta wariacja Ishiguro na temat roli maszyn w przyszłości jest równocześnie pocieszająca i niepokojąca. Napawa optymizmem, że nie są to bezwzględne maszyny, próbujące przejąć władzę nad światem, ale istoty gotowe nieść nam pomoc, choćby własnym kosztem. Natomiast niepokoi myśl, że wkrótce człowiek może być tak samotny, że będzie potrzebował kupić sobie robota jako przyjaciela…

Aby lepiej pojąć świat, Klara dzieli to, co widzi, na fazy, segmenty i warstwy. Mimo to powieść nie jest naszpikowana pseudonaukową terminologią. Pozostaje elegancka i klasyczna, zapewniając nam dojrzałą i ambitną lekturę. Wydaje się bardziej obyczajowa i baśniowa niż fantastycznonaukowa. Ciekawa jest zwłaszcza tajemnicza, baśniowo-religijna relacja Klary ze Słońcem, powracająca niby refren na przestrzeni całej książki.

Ishiguro porusza temat stosunków międzyludzkich w zmieniającym się świecie, gdzie dzieci są „korygowane”, a dorośli należą do określonych kręgów, definiujących ich miejsce w społeczeństwie. Dużo miejsca poświęca samotności, żałobie i poświęceniu, stawia też ważne pytania: co czyni nas niepowtarzalnymi? Czy na pewno każdy z nas jest niezastąpiony? I wreszcie: czy czeka nas życie w świecie, gdzie roboty będą się zachowywały bardziej ludzko niż ludzie? Odpowiedzi autor pozostawia czytelnikom.

Agnieszka Kruk