Popularnonaukowa biografia Stanisława Poniatowskiego, bratanka ostatniego króla Polski (syna Kazimierza Poniatowskiego) i protoplasty włosko-francuskiej gałęzi rodu. Jego potomkiem był Michel Poniatowski, francuski minister spraw wewnętrznych za prezydentury Valerego Giscarda d’Estainge’a.
Marian Brandys lekko, w swoim stylu, odmalowuje rodzinę swojego bohatera i czasy oraz atmosferę w których wzrastał. Podtytuł „ten,który miał być królem” jest nieco fałszywy. Raczej winien brzmieć, ten którego stryj chciałby widzieć swoim następcą.
Ale spośród bratanków Stanisława Augusta najbardziej znany pozostaje syn jego młodszego brata – książę Józef Poniatowski, hulaka i dandys, który najpierw w latach 1792 i 1794 walczył zbrojnie w obronie ojczyzny, a później dowodził armią Księstwa Warszawskiego. Historia, a szczególnie historycy wolą wojskowych od filozofów oraz ludzi kultury i sztuki. A już szczególnie w naszej historii preferujemy tych, którzy zginęli z bronią w ręku, nawet jeśli ich śmierć nic nikomu nie dała.
Warto zatem przeczytać o wykształconym człowieku o szerokich horyzontach, ogładzie i pomysłach,któremu nie dane było spożytkować ich w ojczyźnie (może poza oczynszowaniem chłopów w swoich dobrach).
Za to historia rodziny, którą założył jest niezwykle interesująca i romantyczna, szczególnie biorąc pod uwagę, iż jego potomkowie wywierali wpływ na życie kulturalne i polityczne w kilku krajach Europy. Nieznana, niedoceniana i zapomniana u nas postać, a szkoda. Warto zatem przeczytać o tym, którego stryj chciała widzieć na tronie Rzeczpospolitej.

Popularnonaukowa biografia Stanisława Poniatowskiego, bratanka ostatniego króla Polski (syna Kazimierza Poniatowskiego) i protoplasty włosko-francuskiej gałęzi rodu. Jego potomkiem był Michel Poniatowski, francuski minister spraw wewnętrznych za prezydentury Valerego Giscarda d’Estainge’a.
Marian Brandys lekko, w swoim stylu, odmalowuje rodzinę swojego bohatera i czasy...

Rzeczywiście nieznany. Pierwsze wydanie biografii księcia Stanisława Poniatowskiego, autorstwa Mariana Brandysa, ukazało się w 1960 roku, a więc okrągłe sześćdziesiąt lat temu, ale wciąż pozostaje on nieznany szerszej publiczności. I nie kryję, że wydaje mi się to dziwne. Brak popularności synowca ostatniego króla Polski wśród współczesnych można jeszcze zrozumieć. Taki los często staje się udziałem natur górujących nad otoczeniem lepszym rozeznaniem rzeczywistości, przedkładających zimną kalkulację nad zbiorowe emocje, ponadto nazbyt wyniosłych. Co z tego, że w debatach w tracie Sejmu Wielkiego na ogół miał rację, skoro formułował ją w sposób obraźliwy wobec tych, od których zależało poparcie dla jego wersji reform? Także zapomnienie w późniejszych latach - przez cały wiek XIX, a może i XX - da się wytłumaczyć przewagą insurekcyjnej wizji historii Polski, w której jedną z głównych ról odgrywał młodszy kuzyn Stanisława, książę Józef Poniatowski. Ale dzisiaj, w czasach tak bardzo ceniących sobie wszelkiego rodzaju rewizje historyczne, zupełna jego nieobecność w polskiej pamięci wydaje się zastanawiająca. Jego żywot wszak obfitował w epizody, które dałoby się eksploatować w literaturze, filmie czy szeroko rozumianej kulturze masowej. Wystarczy choćby wspomnieć, że zdarzyło się mu rozmawiać z marszałkiem Aleksandrem Suworowem, pacyfikatorem konfederacji barskiej i insurekcji kościuszkowskiej, odpowiedzialnym za rzeź Pragi. Spotkali się w domu księcia Stanisława, zajętym przez rosyjskiego marszałka. Suworow przyjął go w szarawarach i kurtce ze zwykłego płótna. I zaczął opowiadać o jatkach, jakie zamierza urządzić w Paryżu po zwycięskiej wojnie z Francją. A takich epizodów w życiu bohatera jednego z wcześniejszych reportażów biograficznych Mariana Brandysa jest znacznie więcej. A sam reportaż chyba się wciąż broni. Zmianę PRL na III RP zniósł dobrze. Nie znać na nim czujnego wzroku cenzora.

Rzeczywiście nieznany. Pierwsze wydanie biografii księcia Stanisława Poniatowskiego, autorstwa Mariana Brandysa, ukazało się w 1960 roku, a więc okrągłe sześćdziesiąt lat temu, ale wciąż pozostaje on nieznany szerszej publiczności. I nie kryję, że wydaje mi się to dziwne. Brak popularności synowca ostatniego króla Polski wśród współczesnych można jeszcze zrozumieć. Taki los...

Zdanie na okładce, że autor dorównuje Pawłowi Jasienicy w swoich esejach jest niestety sporo na wyrost. Pomimo to mamy tutaj do czynienia z solidną biografią postaci nietuzinkowej i niestety zapomnianej w naszej historii. Warto przeczytać.

Zdanie na okładce, że autor dorównuje Pawłowi Jasienicy w swoich esejach jest niestety sporo na wyrost. Pomimo to mamy tutaj do czynienia z solidną biografią postaci nietuzinkowej i niestety zapomnianej w naszej historii. Warto przeczytać.

Marian Brandys jest gwarantem dobrze opowiedzianego życiorysu. Kolejna dobrze napisana biografia o postaci nietuzinkowej i niejednoznacznej.

Marian Brandys jest gwarantem dobrze opowiedzianego życiorysu. Kolejna dobrze napisana biografia o postaci nietuzinkowej i niejednoznacznej.

Nie jest to może porywająca biografia z tych, które "przenoszą do innego świata", z pewnością jednak jest konkretna, rzetelna i bardzo przyjemna w odbiorze.

Nie jest to może porywająca biografia z tych, które "przenoszą do innego świata", z pewnością jednak jest konkretna, rzetelna i bardzo przyjemna w odbiorze.