Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka z pewnością ciekawa i zawierające ogromny zasób wiedzy. Każdy, kto choć trochę interesuje się antykiem, powinien mieć ją w swojej biblioteczce. Do zalet książki niewątpliwie zaliczyć należy wspaniały styl, jakim jest napisana. Czuć w niej pisarską „starą, dobrą szkołę”. Momentami język nawet lekko zbyt odbiega od współczesnego, ale cóż, w końcu książka ma już kilkadziesiąt lat, więc struktury zdania trącące archaizmem nie dziwią. Na to nakłada się fakt, że polskie wydanie jest przekładem z francuskiego oryginału, zaś tłumaczowi udało się oddać całe bogactwo francuskiej składni. Pewnym minusem książki, o którym warto pamiętać, są pewne naleciałości ideologiczne, od których współczesna literatura historyczna raczej stroni. Ilekroć autor konfrontuje zwyczaje pogańskie, czyni to przez pryzmat późniejszego zwycięstwa chrześcijaństwa. Kiedy opisuje igrzyska gladiatorskie, czyni to z punktu widzenia człowieka dzisiejszego, dla którego takie widowiska są odrażające. Zapomina, że nie można porównywać naszych społeczeństw ze społeczeństwami istniejącymi dwa tysiące lat temu. Nie uwzględnia, że kultura rzymska nie była bardziej krwiożercza od wielu innych kultur tamtych czasów. Innymi słowy, że jeśli chodzi o stosunek do życia ludzkiego, Rzymianie nie odbiegali od innych cywilizacji tego okresu. Mam więc wrażenie, że nowsze opracowania starają się bardziej obiektywnie ukazać starożytnych Rzymian. Podobnie nieco zbyt ubogie wydają mi się analizy dotyczące niektórych zwyczajów. Tytułem przykładu, omawiając sposoby spożywania posiłków autor przedstawia jedynie zwyczaje warstw wyższych społeczeństwa. Jak bowiem inaczej wytłumaczyć jego wywody, że wieczorny posiłek generalnie spożywano na leżąco w triclinium? Tu autor popada w sprzeczność z samym sobą : z jednej strony opisuje uczty w trikliniach, a z drugiej sam wskazuje, że liczbę typowych domus szacuje się na około 1750. To oznacza, że mniej więcej tyle rodzin mogło sobie pozwolić na jadanie kolacji w typowym triklinium. Nawet przy założeniu, że niektóre bogate apartamenty w insulach (liczbę insuli autor szacuje na ponad 40 tysięcy) także miały swoje triklinia, liczba Rzymian spożywających kolację na leżąco robi się rozpaczliwie mała! Nawet jeżeli odliczyć niewolników, sądzę, że większość wolnych Rzymian jadła w warunkach daleko odbiegających od tych opisywanych przez autora. Reasumując, książka ciekawa i wiele wnosząca do tematu. Czyta się ją z prawdziwą przyjemnością. Warto jednak mieć na względzie, że nie jest wolna od pewnych ideologicznych naleciałości i uproszczeń.