Książka ta to zwięzły przekrój drogi ewolucyjnej prowadzącej do nas samych, ludzi. To spojrzenie na nas z innej perspektywy.
Czy świat został stworzony z myślą o ludziach, czy istniemy dlatego, że nastąpiła określona kompilacja zdarzeń takich a nie innych? Na szczęście dla nas sprzyjających.
Carl Sagan próbuje dać odpowiedź czym szczególnym człowiek miałby się wyróżniać spośród wszystkich zwierząt. Czy jesteśmy ukoronowaniem dzieła stwórczego, czy też ewolucyjnego dającego nam nieograniczone przywileje wobec Ziemi. Arogancja człowieka w tym zakresie jest zdumiewająca.
Książka opisuje prawdopodobny przebieg wydarzeń jakie mogły zaistnieć aby na naszej planecie pojawiło się życie. Jakie mechanizmy zadziałały w procesie ewolucyjnym życia. Mutacje, nieodłączny element przypadkowych zmian w "oprogramowaniu" genetycznym istot żywych, zwiększające nasze szanse na przeżycie w zmieniających się warunkach. Bezduszna selekcja naturalna, w której nie ma sentymentów. Wygrywają najlepsi.
Książka ta to próba odpowiedzi na pytanie o wyjątkowości człowieka w świecie zwierząt. Okazuje się, że pod względem genetycznym, anatomicznym i psychicznym niewiele różnimy się od naszych krewnych z rzędu naczelnych.
Takie cechy jak namiętność, agresja, terytorializm, miłość, podporządkowanie, inteligencja, poczucie piękna pdzielimy z innymi zwierzętami. Co do świadomości istnienia prawdopodobnie też nie jesteśmy wyjątkowi.
Ja jako samiec musiałem przyjąć dzielnie na klatę "odkrycie naukowe", że wśród naczelnych samice są inteligentniejsze, że samce przy nich to niezłe tempaki umysłowe ograniczone testosteronem. :)
Książkę polecam.

Książka ta to zwięzły przekrój drogi ewolucyjnej prowadzącej do nas samych, ludzi. To spojrzenie na nas z innej perspektywy.
Czy świat został stworzony z myślą o ludziach, czy istniemy dlatego, że nastąpiła określona kompilacja zdarzeń takich a nie innych? Na szczęście dla nas sprzyjających.
Carl Sagan próbuje dać odpowiedź czym szczególnym człowiek miałby się wyróżniać...

Najkrócej rzecz ujmując to książka o ewolucji naszego gatunku. Wyjdziemy od samych początków, czyli powstawania Ziemi. Wędrując przez narodziny życia ( czyli od pierwszej molekuły zdolnej do wyprodukowania kopii samej siebie) i jego przemiany dojdziemy do gatunku homo sapiens i prób jego zdefiniowania.

"Cienie" są lekturą trochę nierówną. Lepszą w częściach niż w całości (dygresja: przypominał mi się Muratow piszący o Boticcellim: jego zdaniem Narodziny Wenus to obraz doskonały, Wiosna to obraz którego poszczególne części są ciekawsze niż całość).

Bardzo dobra część to rozdział o Darwinie - sylwetkę tego wielkiego przyrodnika autorzy przedstawili niezwykle sympatycznie. Cała książka jest zresztą wspaniale erudycyjna, pełna udanych cytatów z antycznych filozofów, nowożytnych przyrodników, wielkich umysłów wszystkich epok naszej historii.
("Na ścieżkach natury nie znajdziesz diabła" - Marek Aureliusz "Nie chcemy uznać za równe nam zwierząt, które uczyniliśmy niewolnikami" - Darwin)

Nużyły mnie trochę rozdziały o strukturze i ewolucji DNA. Za to bardzo podobały mi się te dotyczące hipotez mechanizmów ewolucji w skali makro: jak teoria dryfu genetycznego Sewella Wrighta.

Bardzo interesująca jest próba zdefiniowania kultury ( to tak nieostre pojęcie, że w sumie każda poważna próba jego zdefiniowania jest ciekawa) U Sagana i Druyan: Przydatne jest wszystko co pomoże odróżnić twoją grupę od innych (...) Różnice te, nie dziedziczone genetycznie - nawet arbitralne, luźno lub wcale nie związane z jakąkolwiek adaptacją, lecz służące zachowaniu niezależności i spójności grupy - noszą zbiorczą nazwę kultury."

Dlatego wiele miejsca autorzy poświęcili strukturom społecznym zwierząt (innych niż człowiek),w tym oczywiście miejsce szczególne zajęli nasi najbliżsi kuzyni - małpy. Autorzy chętnie odwołują się do najróżniejszych, często słynnych (także sławą wątpliwą jak uwięzienie pawianów na Monkey Hill w londyńskim zoo, przypadek szympansicy Lucy albo szczurzy eksperyment Johna B. Calhouna - nie da się ukryć, że nasza gatunkowa bezmyślność i skłonność do okrucieństwa wyraźnie jest widoczna na wielu stronicach tej książki). Podsumowanie eksperymentu Johna B. Calhouna wg Ann Druyan i Carla Sagana:
"Gdyby nie istniały różnice między człowiekiem a szczurem, moglibyśmy wyciągnąć wniosek, że konsekwencjami stłoczenia ludzi powinny być między innymi uliczne utarczki, wojny gangów, przemoc, zaniedbane dzieci, gwałty, psychozy, wzrost skłonności i zachowań homoseksualnych, nadaktywność seksualna, homofobia, wyobcowanie, społeczna dezorientacja, rozpad rodziny i zanik tradycyjnych obyczajów domowych."

Małpie rozdziały tej książki to blisko 1/3 lektury. Są one bardzo interesujące, pełne ciekawostek i bazują na pracach najbardziej znanych badaczy życia naszych krewniaków (jak Frans de Waal czy Jane Goodall),ale może warto tu zaznaczyć, że "Bystre zwierzę" de Waala, było dla mnie dużo bardziej satysfakcjonującą lekturą. Co oczywiście jest konsekwencją podejścia do tematu: Druyan i Sagan badają nasz gatunek za pomocą analogii, de Waal bada inne gatunki zwierząt.

(Swoją drogą szczegółowe opisy bujnego życia seksualnego małp, przede wszystkim szympansów i pawianów troszkę zmęczyły moją wiktoriańską duszę, może właśnie dlatego, że interpretacje autorów były skupione na podobieństwach i ewolucji cech w jednym, naszym ludzkim kierunku.)

Na poziomie przejrzystości językowej jest w "Cieniach" trochę zgrzytów (nie bardzo dużo, ale mogą przeszkodzić w lekturze),nie wiem czy to redakcja czy tłumaczenie, niemniej ktoś powinien to dopracować.

A teraz "Cienie" pocięte na kawałki:

- Ironiczne i (lub) wnikliwe podsumowania

"Samce myszy znakują swoje terytorium za pomocą maleńkich kropelek moczu [podobnie jak wiele innych gatunków]. (...) Praktyka ta przypomina nieco znakowanie bagażu nazwiskiem właściciela, ustawianie tablic z napisem "zakaz wstępu" na granicach prywatnych nieruchomości lub umieszczanie portretów bohaterów narodowych w miejscach publicznych."

udomowienie - eufemizm na ujarzmienie

"Życie szympansiego samca niewiele się różni od służby w wojsku, z tą różnicą, że jedzenie jest lepsze."

"Agresja wewnątrzgatunkowa niemal zawsze polega na zastraszaniu, zmuszaniu, pozorowaniu (...) Agresja wobec przedstawicieli innych gatunków to zupełnie inna sprawa, to biznes. (...) Niewiele gatunków systematycznie myli te dwie formy agresji."

"Cechą fizycznej rzeczywistości jest stałość, stabilność i obsesyjna regularność [konsekwencja prostych praw fizycznych] natomiast rzeczywistość historyczna jest zmienna , płynna, mniej przewidywalna, mniej ściśle zdeterminowana przez znane nam prawa Natury. Coś na kształt przypadku i szansy wydaje się odgrywać główną rolę w historii. Biologia przypomina język i historię, znacznie bardziej niż fizykę i chemię."

- Sugestywne obrazowania

niepozorne stworzenie, bakteria, ważąca bilionową część grama, reprodukująca się do woli: w drugim pokoleniu dwie bakterie, w czwartym osiem, w setnym ważyłyby tyle co spora góra, po 135 tyle co Ziemia, po 185 Droga Mleczna.

O ludziach:
"W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat doprowadziliśmy do zagłady około miliona gatunków."
"kroczymy od masakry do masakry"
" z westchnieniem ulgi poddajemy się woli alfy"

"Szympansy i ludzie są bliżej spokrewnieni niż szympansy i goryle, a nawet bliżej niż jakiekolwiek dwie małpy z dwóch różnych gatunków" [nie wiem czy jest to prawdą jeśli uznamy bonobo za oddzielny gatunek - a nie podgatunek szympansa]

"W ciele każdego z nas jest więcej mikrobów chorobotwórczych niż wszystkich ludzi na Ziemi."

każde zwierzę czy roślina to "kipiące zoo mikrobów" - biolog Clair Folsome

"Wirusy coraz bardziej przypominają wędrowne geny, wywołujące choroby tylko przypadkowo."

o świadomości:
"Gdy pies biegnie, pies porusza łapami. Gdy jeżowiec biegnie, łapy poruszają jeżowcem." - przyrodnik Jakob von Uexkull

- Ciekawostki

Linneusz aby odróżnić w swojej klasyfikacji gatunków człowieka od małp naczelnych, zastosował wobec niego inne kryteria niż w całej taksonomii i stworzył rodzaj Homo, wspólne cechy cofając do rzędu naczelnych. Jednak miał bardzo duże wątpliwości:
"Pokażcie mi konkretną cechę (...) która odróżnia człowieka od małpy. Ja sam z pewnością nie znam żadnej. Chciałbym aby ktoś mi ją wskazał, gdyż jeśli nazwę człowieka małpa i vice versa, to zostanę wyklęty przez kler, a jako przyrodnik chyba powinienem to uczynić."

Darwin chłopiec: "Pamiętam, że w swojej naiwności zastanawiałem się, dlaczego nie każdy dżentelmen zostaje ornitologiem"

wg anegdoty Ajschylos zmarł gdy sęp zrzucił mu na łysą głowę kamień - myląc tragika z ptasim jajem

Platon "człowiek jest istotą dwunożną i nieopierzoną" - odpowiedzią Diogenesa był "człowiek platoński" - przyprowadzony na obrady Akademii Platońskiej oskubany kurczak

pawiany "ludzie, którzy siedzą na piętach" - w języku plemienia !Kung San z pustyni Kalahari

Najkrócej rzecz ujmując to książka o ewolucji naszego gatunku. Wyjdziemy od samych początków, czyli powstawania Ziemi. Wędrując przez narodziny życia ( czyli od pierwszej molekuły zdolnej do wyprodukowania kopii samej siebie) i jego przemiany dojdziemy do gatunku homo sapiens i prób jego zdefiniowania.

"Cienie" są lekturą trochę nierówną. Lepszą w częściach niż w całości...

Czyta się jakby się oglądało wspaniały program popularnonaukowy (audiobooka powinna nagrać Krystyna Czubówna). Napisana w sposób łatwy do odbioru, wielokrotnie można krzyczeć - eureka! I tak mniej więcej... do połowy. Później zrobiła się dla mnie za bardzo naukowa, musiałam się bardzo, ale to bardzo skupiać na treści. Cały czas zresztą bardzo ciekawej. I tak warto przeczytać. I zastanowić się nad tym, co z nas pozostanie...

"Potrafiliśmy doprowadzić do zagłady wielu gatunków, może nam się nawet udać zniszczenie samych siebie, lecz dla Ziemi nie będzie to nic nowego. Ludzie dołączą do długiej listy gatunków, które pojawiają się na scenie, dokonują zmian w scenerii, likwidują część uczestników przedstawienia, a następnie same na zawsze znikają. W następnym akcie pojawiają się nowi aktorzy. Ziemia cierpliwie wszystko znosi. Wszystko to już było w poprzednich odsłonach."

Od siebie śmiem dodać, że to tylko kwestia czasu. Szkoda.

Czyta się jakby się oglądało wspaniały program popularnonaukowy (audiobooka powinna nagrać Krystyna Czubówna). Napisana w sposób łatwy do odbioru, wielokrotnie można krzyczeć - eureka! I tak mniej więcej... do połowy. Później zrobiła się dla mnie za bardzo naukowa, musiałam się bardzo, ale to bardzo skupiać na treści. Cały czas zresztą bardzo ciekawej. I tak warto...

Ciekawa książka ale nieco ciężka w odbiorze, nawet nie przez język jakim jest pisana, który jest bardzo przystępny a raczej przez zbyt długie skupianie się na jednej kwestii. Zwraca uwagę na z pozoru niepowiązane ze sobą zagadnienia, pozwala też lepiej zrozumieć świat i rolę jaką zajmuje oraz odgrywa w nim człowiek. Podczas czytania dość często popadałem w wir rozmyślań. Żałuje, że nie robiłem notatek, co pozwoliłoby powrócić do i lepiej przyswoić przedstawiane kwestie. Myślę też, iż człowiekowi który waha się czy pozostać lub odstąpić od jakieś religii po lekturze będzie zdecydowanie łatwiej zdecydować się na to drugie gdyż książka jest swojego rodzaju ukłonem w stronę nauki, a nie wiary.

Ciekawa książka ale nieco ciężka w odbiorze, nawet nie przez język jakim jest pisana, który jest bardzo przystępny a raczej przez zbyt długie skupianie się na jednej kwestii. Zwraca uwagę na z pozoru niepowiązane ze sobą zagadnienia, pozwala też lepiej zrozumieć świat i rolę jaką zajmuje oraz odgrywa w nim człowiek. Podczas czytania dość często popadałem w wir rozmyślań....

Książka trochę podobna do Samolubnego Genu. Mniej błyskotliwa, ale dla laika na pewno bardzo ciekawa i z nowościami, do tego tutaj mamy też sporo miejsca poświęconego filozofii. Znalazłem też trochę merytorycznych błędów, być może po stronie tłumacza.

Książka trochę podobna do Samolubnego Genu. Mniej błyskotliwa, ale dla laika na pewno bardzo ciekawa i z nowościami, do tego tutaj mamy też sporo miejsca poświęconego filozofii. Znalazłem też trochę merytorycznych błędów, być może po stronie tłumacza.

Książka o powstawaniu człowieka. Od naprawdę bardzo odległych w czasie początków (dysk akrecyjny naszego Układu Słonecznego) do różnic i podobieństw między Homo sapiens a innymi naczelnymi. I te rozdziały poświęcone małpom uważam za najbardziej interesujące; dostarczyły mi najwięcej nowych informacji. To ciekawe, jak często okazuje się, że coś, co uważaliśmy za wyróżnik człowieczeństwa, szympansy potrafią zrobić nie(wiele) gorzej niż my.
Bardzo przystępny język.
Więcej szczegółów tutaj: http://finklaczyta.blogspot.com/2015/10/cienie-zapomnianych-przodkow-o.html

Książka o powstawaniu człowieka. Od naprawdę bardzo odległych w czasie początków (dysk akrecyjny naszego Układu Słonecznego) do różnic i podobieństw między Homo sapiens a innymi naczelnymi. I te rozdziały poświęcone małpom uważam za najbardziej interesujące; dostarczyły mi najwięcej nowych informacji. To ciekawe, jak często okazuje się, że coś, co uważaliśmy za wyróżnik...

Począwszy od początków Układu Słonecznego, Carl Sagan pokazuje, jak zaczęło się i ewoluowało życie - i w tym procesie również wiele z naszych cech. Porównania z naszymi najbliższymi krewnymi, szympansami, wskazują, że plemienność, ksenofobia i terytorializm to dobra strategia przetrwania. Również hierarchia, dominacja i posłuszeństwo wśród szympansów są nieprzyjemnie podobne do tych w relacjach międzyludzkich. Nawet altruizm okazuje się nie być wyłącznie ludzką cechą.
W sam raz dla laika - napisana w sposób przystępny, dobra książka o pochodzeniu człowieka i antropologii. Polecam.

Począwszy od początków Układu Słonecznego, Carl Sagan pokazuje, jak zaczęło się i ewoluowało życie - i w tym procesie również wiele z naszych cech. Porównania z naszymi najbliższymi krewnymi, szympansami, wskazują, że plemienność, ksenofobia i terytorializm to dobra strategia przetrwania. Również hierarchia, dominacja i posłuszeństwo wśród szympansów są nieprzyjemnie...

Carl Sagan jak zawsze godny polecenia. Świetny, przystępny język, szeroki zakres zagadnień, wiedza, erudycja i mądre konkluzje.

Carl Sagan jak zawsze godny polecenia. Świetny, przystępny język, szeroki zakres zagadnień, wiedza, erudycja i mądre konkluzje.

Znakomita. Po jej przeczytaniu już nigdy nie uwierzę w bajki opowiadane w kościołach...

Znakomita. Po jej przeczytaniu już nigdy nie uwierzę w bajki opowiadane w kościołach...