Wiele już powiedziano o wyjątkowości tej powieści, wiele zapewne zostanie jeszcze powiedziane. Krytyczne analizy poświęcone obrazowi Południa zawartemu na kartach tej powieści wypełniłyby zapewne małą biblioteczkę. Postaci głównej bohaterki – nieszablonowej i oryginalnej w swej konsekwencji– poświęcono wiele rozpraw. Ja również chcę dołożyć tutaj swoje parę groszy.

Zanim jednak spróbuję wyjaśnić, w czym widzę wyjątkowość tej postaci, poświęcę dosłownie kilka zdań tytułowi powieści. "Gone with the wind", czyli "Przeminęło z wiatrem…". Bardzo trafiona metafora całej powieści. Jest to bowiem opowieść o świecie, który zniknął niczym za podmuchem wiatru. Właściwie nie był to podmuch, a czas burzliwych przemian. Skończyła się epoka dumnych plantatorów. Wojna secesyjna sprawiła, że dawne Południe odeszło w zapomnienie. Przeszłość można było znaleźć jedynie w zapachu starych miast i krajów, jak to w finałowej scenie określił Rhett. Narodziła się nowa jakość, a przystosowanie do zmienionej rzeczywistości nie było łatwe.

Główna bohaterka powieści, a raczej antybohaterka, to osławiona Scarlett O’Hara o której wszyscy słyszeli. Poznajemy ją jako szesnastoletniego podlotka, najpiękniejszą pannę z kilku powiatów, córkę państwa O’Harów należących do elity ówczesnego społeczeństwa Południa. Autorka pokazała ignorancję Scarlett, jej niedouczenie i przywiązanie do materialnej sfery życia. Opisała ją również jako flirciarę, osóbkę próżną, samolubną i krótkowzroczną. Cechy wielce negatywne, ale...życie miało je później zweryfikować.

Samo Południe szykowało się wówczas do wojny, a wśród jego mieszkańców panowało przekonanie o jej szybkim końcu i zwycięstwie nad Jankesami. Dlatego nawet czające się widmo wojny domowej nie zburzyło sielankowej wizji. Wystarczyło jednak kilka lat, a stary porządek runął w gruzy. Świat, w którym żyła Scarlett, uległ diametralnej przemianie, a rzeczywistość, w jakiej przyszło egzystować bohaterom powieści, wymagała przystosowania się, zmiany poglądów, niekiedy zaprzeczenia ideałom. Na Południu narodził się biznes i, żeby utrzymać się na powierzchni, należało walczyć o byt, przetrwanie. Ci, którzy tego nie potrafili, ginęli. Scarlett nie brakowało ani energii, ani woli walki. Wsród tych wielu niepochlebnych cech znalazła się i pozytywna - okazuje się, iż Scarlett to urodzona kobieta biznesu, umiejąca poradzić sobie w najbardziej ekstremalnych sytuacjach. Któż by podejrzewał ją o to wcześniej, prawda? Była odważna, posiadała praktyczny stosunek do życia i była...bezkompromisowa a wrodzony spryt umożliwił jej egzystencję w czasach, które przetrwali tylko najsilniejsi.

To trudne warunki zmusiły ją do walki o przetrwanie, zmieniając ją z podlotka w kobietę twardą. Niestety, walka ta okazała się walką samą w sobie, dlatego bohaterka straciła szansę na miłość. Nie zauważyła, że przez wszystkie lata u jej boku stał mężczyzna, który nie tylko ją kochał, ale i rozumiał doskonale. Nie dostrzegła, że Rhett - jedyny na świecie - rozumiał jej determinację, cenił ją i podziwiał. Z takim mężczyzną, może cynicznym, ale i zaradnym, inteligentnym oraz namiętnie kochającym, mogła iść przez życie....

Bo z wiatrem przeminęło nie tylko stare państwo i stary porządek polityczno-społeczny amerykańskiego północnego kontynentu. Przeminęły dawni ludzie, dawne charaktery. Bo nie trzeba umrzeć by przeminąć. Można się zmienić na tyle by podlotek stał się kobietą, i można się zmienić by stać się kimś innym. Z tej powieści wypływa ważna nauka. Miłość może sama nie podążyć wystarczająco szybko za tymi zmianami. Gubimy ją po drodze a ona stopniowo zostaje w tyle, aż znika nam z przed oczu i głębi serca. Nie widzimy jej i jesteśmy jak ślepcy. Bo i teraz tym bardziej nie zauważy innej miłości. Tej która przy nas była od początku, przed całą tą tragedią, która w przynajmniej w życiu osobistym bohaterki mogła się nie wydarzyć. Była to miłość wydaje się autentyczna i dojrzała. Nie była to miłość Scarlet a Rhetta. Ale... czy nie wystarczyło do niej po prostu dojrzeć, przeczekać. Zdusić swoją buntowniczą nastoletnią namiętność chociaż na tyle by móc ocenić fakty.

Owszem. Nawet uświadamiając sobie że ktoś nas kocha wcale sami tej osoby nie musimy kochać. Miłości się nie da nauczyć. Miłość da się jedynie odczuwać. Ale można do niej dojrzeć. Miłość wymaga cierpliwości ale i tej dawki rozumu która odpowiada za sztukę zaangażowania się na przekór czemuś. Miłość nazywana jest uczuciem wbrew logice ale i sama logiki i rozumu potrzebuje by przekonać samego siebie do zobowiazania, do wyrzeczeń, do kompromisu. Sama namiętność jest za słaba. Życie ucieka, życie jest nieprzewidywalne. Czy to w postaci zachowań osób nam bliskich czy w postaci czynników zewnętrznych, niezależnych od nas, politycznych. Nie wiemy kiedy wybuchnie wojna i zabierze nam wszystko. Wszystko.

Dlatego los tej wspanialej bohaterki może być dla niektórych przestrogą, dlatego drogie Panie, ceńcie to co macie przy sobie, bo możecie to stracić, a potem już nie będzie odwrotu.

Wiele już powiedziano o wyjątkowości tej powieści, wiele zapewne zostanie jeszcze powiedziane. Krytyczne analizy poświęcone obrazowi Południa zawartemu na kartach tej powieści wypełniłyby zapewne małą biblioteczkę. Postaci głównej bohaterki – nieszablonowej i oryginalnej w swej konsekwencji– poświęcono wiele rozpraw. Ja również chcę dołożyć tutaj swoje parę groszy.

Zanim...