U. Eco: "Kto czyta książki, żyje podwójnie". Nie jest to najlepszy cytat jaki słyszałem, ani nawet jeden z moich ulubionych. Gdybym wybierał napis do powieszenia w bibliotece, wolałbym Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur. Słowa Eco są dla mnie wyznacznikiem. Jeśli nie żyłem książką którą czytałem, chociaż krótko, chociaż trochę, jeśli przestudiowałem ją jak instrukcję elektrycznej szczoteczki do zębów wygrzebując przydatne informacje – mogłem wybrać lepszą lekturę.
W tej skali dziełko Gallo zasługuje na siedem gwiazdek. Nie porwało mnie, ale wizja młodego Napoleona ślęczącego o kromce chleba i szklance mleka nad książami ("siła i energia" z jego rozprawy liońskiej) była lepszą motywacją do pracy niż cokolwiek innego. Gdyby efekty tej pracy okazały się mniej imponujące niż błyskawiczne awanse Bonapartego, warto pamiętać, że cesarz nie osiągnął wyżyn wkuwając "Traktat matematyczny" Bezouta. Pamięcią chwali się przed kochanką, już w tomie drugim, gdzie nadal pamięta to, co się wydarzyło "10, nawet 20 lat temu". Może to mnie PAMIĘĆ myli, ale czy to nie on później powiedział: "dobra pamięć to taka, która zapomina to, czego lepiej nie pamiętać"?
Zbeletryzowana biografia straciła na naukowej powadze, ale oczywiście czyta się lepiej niż np. Alberta Manfreda. Ba, zasadnie podnieść że w ogóle się czyta, bo o ile łatwiej, zwłaszcza czytelnikom spoza grona pasjonatów epoki, sięgnąć po czterotomową powieść niż liczącą ponad półtora tysiąca stron książkę naukową. Na to drugie bym się nie zdecydował. Zrobienie z życiorysu cesarza powieści to udany marketing. Zastrzeżenia mam co do samej prozy. Jest dynamiczna, nieprzegadana – to oczywiście na plus – niestety, pojawiają się fragmenty płaskie i banalne, co razi. "Wiatr rozwiewający włosy" to literacki ekwiwalent jeleni na rykowisku i absolutnie nie powinien był się tu wkraść. Podobnie zwrot "zażywa tabaki", uporczywie powracający w niezmienionej formie w tomie drugim. Czytając go za którymś razem miałem wrażenie, że autor tym "zażywaniem tabaki" coś tu zaszyfrował. Często przypomina mi się drugi tom, bo właśnie go kończę. W pierwszym dzieje się dużo więcej, choć dopiero w drugiej połowie. Akcja przez sporą część książki rozwija się powoli, żeby potem ruszyć z kopyta. Nie oznacza to, że początek jest nudny. Od wielkiego wodza do wielkich zwycięstw niedługa droga. Fascynujące jest to, jak urodzony w wielodzietnej rodzinie włoskojęzyczny drobny szlachcic korsykański mógł zostać cesarzem Francuzów i podbić Europę. Zasłużył na to, żeby żądać wykreślenia słowa "niemożliwe" ze słownika.
Nauczyciel historii w liceum mówił nam kiedyś, że Francuzi mało się interesują epoką napoleońską, że uważają Rewolucję za ważniejszą. "Pieśń wymarszu" pozwala się przekonać, jak dalece te dwa tematy są nierozerwalne. Napoleon był synem Rewolucji, jak go Gallo nazywa "wiernym spadkobiercą polityki rewolucyjnej". Gdyby nie Rewolucja, nie byłoby Cesarstwa.
Niekwestionowanym mistrzem literatury napoleońskiej był i pozostaje dla mnie Łysiak. Sięgając po "Pieśń wymarszu" nie spodziewałem się przeczytać czegoś lepszego, więc się nie zawiodłem. Zaangażowania, erudycji i literackiego kunsztu Baldheada nic nie przebije. Gallo punktuje przekrojowym spojrzeniem na epokę, wyczerpującym opracowaniem tematu i przy okazji przystępnością przekazu. Bonapartystom zawsze i wszędzie polecam tego pierwszego autora. Gdyby odczuli potrzebę usystematyzowania informacji, albo po prostu znudził im się Łysiak – już dawno Robinson Crusoe zauważył, że "i najlepszy smak uprzykrzy się, gdy się go ciągle zajada" – z czystym sercem odsyłam do Gallo.

U. Eco: "Kto czyta książki, żyje podwójnie". Nie jest to najlepszy cytat jaki słyszałem, ani nawet jeden z moich ulubionych. Gdybym wybierał napis do powieszenia w bibliotece, wolałbym Hic mortui vivunt, hic muti loquuntur. Słowa Eco są dla mnie wyznacznikiem. Jeśli nie żyłem książką którą czytałem, chociaż krótko, chociaż trochę, jeśli przestudiowałem ją jak instrukcję...