Młody Hans Castorp odwiedza swojego kuzyna w sanatorium. Planowo krótka wizyta rozciąga się na długoletni pobyt w uzdrowisku, podczas którego nasz bohater uczy się życia.

Najwybitniejsze wydają się rozważania na temat ludzkiego życia. Pozwolę sobie wpierw zacytować fragment dotyczący choroby i głupoty – cytat wydał mi się tak genialny, że użyłem go w swojej pracy magisterskiej:

„Jeżeli ktoś jest głupi, a przy tym chory; gdy się te dwie cechy spotkają, to chyba jest najsmutniejsza rzecz w świecie. Zupełnie nie wiadomo jak się do tego ustosunkować, bo wobec chorego chciałoby się przecież zachować powagę i okazywać mu szacunek”.

W powieści mocno zaakcentowany jest motyw śmierci. Mann dokonał podziału umierania na oblicze duchowe i cielesne (piękne i brzydkie).

Książka zawiera ogromny potencjał intelektualny do filozoficznych przemyśleń. Jest tu sporo rozważań na temat biologicznych aspektów życia, rozmnażania, wydzielania substancji z organizmu – na które nie ma prostych odpowiedzi. Religia, filozofia, polityka, społeczeństwo, miłość. Natomiast samo życie niemiecki prozaik zdefiniował jako formę pośrednią między materią a duchem.

Trzonem powieści stanowi czas, jego upływ. Samo pojęcie czasu jest zgrabnie określone – „słupkiem rtęci bez skali”. Rzeczywiście, czas upływa beztrosko w sanatorium. Poza kilkoma wyjątkami pacjenci generalnie za bardzo nie przejmują się sprawami wielkiej wagi, ale swobodnie, frywolnie, wręcz próżniaczo spędzają swój żywot w uzdrowisku – leżakowaniem, zajadaniem się ciastkami, brydżem, papierosami, romansowaniem, czy nawet udziałem w seansach spirytystycznych. W sanatorium panuje paradoksalna, niepisana zasada, iż „lepiej tu nie chorować, bo nikogo to nie obchodzi”. Kuriozalnie brzmi wypowiedź w ustach lekarza do konającego, aby ten tak się „nie stawiał” i wreszcie umarł... Sami doktorzy mają przydomki zaczerpnięte z mitologii – Minos i Radamantys (sędziowie zmarłych w Hadesie).

Kilka słów o głównym bohaterze. Hans Castorp to wrażliwy 23 – latek („wieczne dla życia strapienie”), który w sanatorium poznaje co to miłość. Po zakrapianej imprezie, w przypływie odwagi ośmiela się na romantyczne, a zarazem erotyczne wyznanie do obiektu swoich westchnień Claudii Chauchat: „Pozwól mi upajać się wyziewami twoich porów i dotykać twego meszku...pozwól mi zginąć z ustami na twoich ustach!”. Wzruszający jest także przyjacielski tzw. kielich braterstwa Hansa i Mynheer’a – dwóch rywali o względy ukochanej.

Niecodzienny jest chłodny stosunek między kuzynami: Hansem a Joachimem. Oboje młodzieńcy, choć żyjący ze sobą w zgodzie i przywiązaniu nie mówią sobie po imieniu, ale na „Ty” , aby się za bardzo nie spoufalać, choć w krytycznym momencie to ulegnie zmianie...

Joachim symbolizuje niemiecki militaryzm. Chłopak, choć niewyleczony, ale marzący o wojskowej karierze za wszelką cenę chce jak najszybciej wydostać się z sanatorium (brew nakazom lekarzy), aby służyć ojczyźnie z bronią w ręku, co stanowi być może najważniejszą cezurę w jego życiu. Mamy tu do czynienia z niemiecką tożsamością narodową. Wojskowy dryl, nierzadko ślepa dyscyplina zamiast wolności, co jak wiemy nie skończyło się dobrze dla Świata biorąc pod uwagę dwie wielkie wojny światowe XX wieku.

Dwie najważniejsze, a zarazem przeciwstawne światopoglądy filozoficzne przedstawiają Settembrini i Naphta prowadzący ze sobą ideologiczne sporne dysputy. Settembrini to literat, humanista, demokrata, mason, zajadły przeciwnik ludzkiej ciemnoty i religijnych zabobonów. Naphta to z kolei radykał religijny postulujący stworzenie komunistycznego (sic!) „synostwa bożego” bezklasowego i bezpaństwowego, nawet za pomocą terroru. Ukazany jest tu cynizm Naphty, który pławi się w luksusach, a chce uchodzić za ubogiego. Intelektualne spory obu dżentelmenów kończą się dosłownym pojedynkiem, którego rezultatu nie będę zdradzał, aby nie psuć zabawy tym czytelnikom, którzy jeszcze tego arcydzieła literackiego nie przeczytali.

W powieści jest także wątek polski – prześmiewcza parodia na tradycyjny polski „kodeks honorowy” którą stanowi infantylne policzkowanie...

Zakończenie jest niezwykle sugestywne, kompozycja otwarta sprawia, że nie wiemy jak potoczą się dalsze losy głównego bohatera, choć domyślamy co stanie się z Europą i Światem w tym ważnym historycznym punkcie zwrotnym.

Młody Hans Castorp odwiedza swojego kuzyna w sanatorium. Planowo krótka wizyta rozciąga się na długoletni pobyt w uzdrowisku, podczas którego nasz bohater uczy się życia.

Najwybitniejsze wydają się rozważania na temat ludzkiego życia. Pozwolę sobie wpierw zacytować fragment dotyczący choroby i głupoty – cytat wydał mi się tak genialny, że użyłem go w swojej pracy...