Der Sprengmeister – „Strzałowy”. Miałem tu trochę problem w znalezieniu polskiego znaczenia tego tytułu. Musiałem sięgnąć po pomoc Google. Natrafiłem na dokument opracowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej pod tytułem „Klasyfikacja Zawodów i Specjalności” i tam znalazłem nazwę i opis zawodu który po niemiecku nazywa się „der Sprengmeister” – a po polsku „Strzałowy”. Słownik języka polskiego potwierdza mój trop, bo „strzałowy” to „osoba zakładająca ładunek wybuchowy w kopalni lub kamieniołomach”. Przyznam się, że nie znałem tego słowa wcześniej.
„Strzałowy” to debiut literacki Henninga Mankella, to jego pierwsza powieść, która w języku szwedzkim została opublikowana w roku 1972 kiedy Mankell miał zaledwie 25 lat. W języku niemieckim książka ta dopiero doczekała się swojej publikacji teraz w październiku 2018 trzy lata po śmierci autora. Jestem ciekaw czy doczekamy się polskiej publikacji.
Zanim napiszę coś o treści pozwolę sobie skomentować styl w jakim ta książka jest napisana. Odniosłem wrażenie, że czasem brakowało tej książce płynności, spójności. Narrator skakał mocno w czasie, to jeszcze jakby nie był Mankell którego znam z innych jego książek. Co prawda skakanie w czasie zazwyczaj mi nie przeszkadza, w przypadku jednak tej książki czasem miałem trudność z połapaniem się o czy teraz mówi narrator, jak się ma to do reszty. Ale z przymrużeniem oka można to przyjąć. W sumie to pierwsza powieść Mankella. Mojego ulubionego pisarza, który w momencie pisania tej książki stawiał swoje pierwsze kroki.
Teraz pozwolę sobie skomentować treść. Tak jak tytuł wskazuje głównym bohaterem jest strzałowy, Szwed Oskar Johansen. W książce poznajemy całą jego historię życiową oraz jego a być może właśnie nie jego tylko mankelowe poglądy społeczno-polityczne. Oskar Johansen urodził się jeszcze w 19 wieku, zmarł w roku 1969. Jako młody człowiek przeżył straszny przypadek. Podczas prac budowlanych nad trasą kolejową w odległości na wyciągnięcie ręki wybuchł podczas kontroli ładunek wybuchowy. W gazecie lokalnej pojawił się już nawet nekrolog, że Oskar Johanson zginął tragicznie a w odległości ponad 70 metrów od miejsca wypadku znaleziono rękę samego poszkodowanego, ale mimo tak wielkiej tragedii Oskar Johanson przeżył. Co prawda został on kaleką. Odeszła od niego również narzeczona, która nie wyobrażała sobie dalszego życia z kaleką. Jednak Oska Johanson powrócił po jakimś czasie do wykonywania swojego starego zawodu „strzałowego”, związał się również z siostrą swojej byłej narzeczonej, z którą później założył rodzinę.
Książka napisana jest w formie dialogu. Narratorem wydaje się być młody człowiek, który regularnie spotyka się z już sędziwym Oskarem Johansenem. Oskar Johansen, „Strzałowy” opowiada kawałek po kawałku temu młodemu człowiekowi swoje życie, dzieli się spostrzeżeniami oraz poglądami. Można odnieść wrażenie, iż właśnie owym młodym człowiekiem, który spotyka się z Osraken Johansenem jest sam Mankell. Czy tak jest na prawdę już się nigdy nie dowiemy, pozostaje to w sferze domysłu, a książka jest raczej zakwalifikowana jako powieść z gatunku fikcji, chociaż ma znamiona literatury faktu, reportażu, felietonu czy po prostu biografii.
Myślą filozoficzną, czy też polityczną, która stale przewija się przez książkę jest „socjalizm”. I tu myślę, że przeciętny odbiorca, szczególnie polski może mieć problem. Nam się nie kojarzy dobrze pojęcie „socjalizm”. Bezpośrednio kojarzymy to słowo z dyktaturą, niechlubnym reżimem, który panował w Polsce po Drugiej Wojnie Światowej. Jednak „socjalizm” o którym jest mowa w książce to system społeczny, który polega na równości praw wszystkich obywateli, poszanowaniu szacunku i godności drugiego człowieka. Szwecja mocno zbliżyła się do ideału państwa socjalnego, o czym zresztą jest mowa w książce. Jednak nasz bohater wystąpił z partii socjal-demokratycznej, gdyż nawet ta szwedzka formacja zaczęła popadać w patologię, o czym jest mowa w książce.
Uważam tą książkę za bardzo wyjątkową. Niesamowite preludium to niesamowitej twórczości literackiej jaką nam Henning Mankell pozostawił. W tej książce mamy przedsmak samego komisarza Wallandera, ale również niesamowitą wrażliwość ludzką, która później pojawia się w „afrykańskich” książkach Mankella, czy chociażby w jego ostatniej książce „Grząskie Piaski”.
Obawiam się tylko, że jeśli ta książka ukarze się w języku polskim, mogą pojawić się głosy „hejterów”, którzy brutalnie ochrzczą Mankella jako „komunistę” czy „socjalistę”. W książce pada stwierdzenie, iż „socjalizm to jedyny, sensowny system społeczny”. W polskim kontekście nie brzmi to zawsze pozytywnie, jednak myślę, że trzeba patrzeć znacznie szerzej i unikać prostego myślenia oraz „hejtowego” szufladkowania Mankella jako „komucha” czy też „orędownika” socjalizmu.

Der Sprengmeister – „Strzałowy”. Miałem tu trochę problem w znalezieniu polskiego znaczenia tego tytułu. Musiałem sięgnąć po pomoc Google. Natrafiłem na dokument opracowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej pod tytułem „Klasyfikacja Zawodów i Specjalności” i tam znalazłem nazwę i opis zawodu który po niemiecku nazywa się „der Sprengmeister” – a po polsku...