Kto nie zna opowieści o Szczurołapie z Hameln, legendarnym Fleciście, który w zemście za niedotrzymanie przez mieszkańców miasta zawartej z nim umowy uprowadził z niego dzieci, wabiąc je dźwiękami fletu? Węgier Gabor Horthy, znakomity badacz religii Bliskiego Wschodu, oddaje się poszukiwaniom źródeł i znaczenia tej legendy. Jednak im bardziej pochłaniają go badania, tym częściej ma wrażenie nieuchwytnego zagrożenia, przebłyski obrazów z przeszłości, niepokojące sny i wizje. W jaki sposób postać z trzynastowiecznej legendy wiąże się z porwaniem młodej dziewczyny? Co ma wspólnego ze współczesnymi domami dziecka? Jak wysoką cenę Gabor jest gotów zapłacić za rozwiązanie tej zagadki?

Aleksander R. Michalak, jako doktor historii Uniwersytetu Gdańskiego oraz religii i teologii Trinity College w Dublinie, ma wszelkie kompetencje do stworzenia wiarygodnego tła wydarzeń. Kilkunastoletnie badania nad historią i religią Bliskiego Wschodu pozwoliły mu stworzyć spójną opowieść, pełną historycznych odniesień i ciekawostek. Realistycznie odmalowuje też środowisko akademickie, w którym obraca się jego bohater, mający z autorem wiele wspólnych cech. „Denar dla szczurołapa” zapewnia nie tylko literacką rozrywkę, ale również w przystępny sposób przekazuje wiele ciekawych informacji naukowych.

Trzeba dużej odwagi, żeby trzon akcji osadzić w bibliotekach, muzeach i na uniwersytetach. W „Denarze dla szczurołapa” doskonale się to sprawdza, a prowadzone przez głównego bohatera badania są opisane tak sugestywnie, że trudno oprzeć się chęci zaszycia się na cały dzień w najbliższej bibliotece. Najbardziej ujmujący w powieści Michalaka był dla mnie właśnie proces zdobywania przez bohatera informacji: odpowiedzi nie wpadały mu same w ręce, ale wymagały żmudnych poszukiwań w wielu źródłach. Przy czym wcale nie spowalniało to tempa akcji. W pewnym sensie odkrycie każdej książki i każdego dawnego dokumentu to kolejna przygoda, dająca dużo satysfakcji zarówno bohaterowi, jak i czytelnikom.

Prowadzone przez Gabora badania to tylko jedna z warstw powieści. Pewnie w końcu okazałyby się one nużące, gdyby nie towarzyszące im tajemnicze, coraz bardziej niepokojące wydarzenia. Autor trafnie nazwał swoją powieść metafizycznym thrillerem z wątkiem kryminalnym. Elementy dawnych wierzeń doskonale bowiem współgrają w niej ze specyficznym naukowym śledztwem Gabora oraz ze współczesnymi zbrodniami.

Jeśli „Denarowi dla szczurołapa” można coś zarzucić, to chyba tylko kreację kobiecych ról. Każda z napotkanych kobiet jest natychmiast oceniana pod kątem tego, na ile wydaje się bohaterowi pociągająca, poza tym często jest w nich coś „nazbyt gorliwie uległego”. Trzeba jednak przyznać, że w miarę rozwoju akcji zachodzą tu wyraźne zmiany na lepsze, co świadczy również o rozwoju bohatera. Poza tym drobnym mankamentem „Denar dla szczurołapa” to doskonała powieść, w której nauka miesza się z demonologią, starożytną magią i współczesnymi zbrodniami, tworząc spójną, intrygującą całość.

Agnieszka Kruk