Tu byłem. Tony Halik (2017)

Reporterska biografia z zaburzoną chronologią. Autor odbywa serie bliższych i dalszych podróży śladami Halika, i poprzez rozmowy, dokumenty, archiwalia prasowe, a także liczne materiały które pozostawił po sobie bohater książki, stopniowo przedstawia jego postać.

Pierwsza część omawia najlepiej znany okres życia Halika, jako uznanego podróżnika i osobistości telewizyjnej, odtrutki na PRL-owską szarzyznę (1974-1998); druga przybliża okres latynoamerykański, początki związku z francuską małżonką, wielką wyprawę na Alaskę i Ziemię Ognistą (1944-1974); trzecia traktuje o dzieciństwie i wczesnej młodości (1921-1942); ostatnia porusza zatajone wojenne koleje losu i wątek partyzancki (1942-1945). Najobszerniejsza jest cz. II – stanowi prawie połowę biografii, cz. I zajmuje około 1/3 objętości, a cz. III i IV są względem siebie porównywalne i stosunkowo niewielkie.

Tekst jest bardzo przyjemny w odbiorze, świetnie relaksuje. Zdania krótkie i konkretne, narracja prowadzona z przymrużeniem oka, dużo informacji nieobecnych wcześniej w powszechnej świadomości (a dla niektórych być może wręcz sensacyjnych). Bez patosu, za to obiektywnie i z sercem. Miejscami aż prosi się o drobne zmiany, poprawki – ale ogólnie rzecz biorąc: świetna publikacja.

Uderza ogrom pracy jaką musiał wykonać autor – dotarcie do argentyńskich sąsiadów, starych znajomych i przyjaciół – wymagało masy czasu, dużych nakładów finansowych i szczęścia. Samo przeprowadzenie tych rozmów, bez pewnego uroku osobistego, dużej cierpliwości i wyczucia, determinacji – byłoby niemożliwe. Zatem książka wystawia autorowi bardzo dobre świadectwo. Co istotne, nie powstawała hobbystycznie, w wolnych chwilach, a ze świadomością że po skończeniu pójdzie od razu do druku. Dzięki temu zawdzięcza taką a nie inna formę, mającą posmak dziennikarskiego śledztwa. Niestety, wiąże się ona z pośpiechem, a ten rodzi błędy*.

Ze swoim podejściem do życia, miłością do podróży i własnej osoby, dzisiejszy Halik byłby pewnie jednym z tysięcy YouTuberów. Jednych może fascynować, innych mniej – na pewno jednak książka pana Mirosława Wlękłego stanowi świetną opowieść, a nie byłaby tak zajmująca gdyby nie zamieszanie jakie robił wokół siebie jej bohater. Można się nad pewnymi sprawami dzięki nie zadumać, jak to w przypadku biografii.

.

Słabo pamiętam „Pieprz i wanilię” emitowane w latach 1982-1998. (Kiedy Halik odszedł, miałem 11 lat). Kojarzę zagracone studio i migawki z życia Indian, i chyba niewiele ponadto – nie byłem jego wiernym widzem. Na studiach czytałem „180 000 kilometrów przygody” i „Jeep. Moja wielka przygoda” – które wydawały mi się nieco nudnawe. I tyle. W moim umyśle Halik funkcjonował jako swego rodzaju ikona, ale nie do końca wiedziałem co się nią kryło, i zawsze bardziej jak jego podróże – interesowały mnie wątki osobiste, związane z emigracją. Dlatego książka Wlękłego bardzo mi się podobała. Halik leży nieopodal grobu krewnych mojej ciotki, na cmentarzu w mojej dzielnicy, tuż obok liceum w którym gniłem przez trzy lata, od poniedziałku do piątku... i wstyd się przyznać – ale ani razu tam nie zaszedłem. Od dziecka interesowały mnie programy przyrodnicze, zoologia i paleontologia. Ale po pewnym czasie mój zapał do śledzenia dokumentów o zwierzętach przygasł, zwłaszcza jeśli idzie o życie sawanny. Wtedy zobaczyłem na ekranie telewizora indiańską wioskę z Amazonii, tańce i łowy. I zrozumiałem że to jest to. Że teraz interesują mnie ludzie. Antropologia wyparła zoologię. Nie wiem czy to był jakiś zachodni dokument, czy dzieło Halika. Ale może to była właśnie jego robota?

* Przy drugim wydaniu warto rozpatrzyć usunięcie poniższych wtop:
Str. 39 – w 9 linijce trza by skasować imię Tony na końcu zdania. Podczas pracy nad tekstem o tym najwyraźniej zapomniano.
Str. 136 – literówka, Blus zamiast Blues.
Str. 317 – „Tenotichtlan” zamiast Tenochtitlan. Jakby autor czytał literaturę paleoastronautyczną, to takie nazwy jak Teotihuacan czy Tiahuanaco pisałby z zamkniętymi oczami.
Str. 331 – na jeden stronie mamy dwa warianty zapisu barbarzyńskiego zwyczaju zamęczania byków ku uciesze motłochu: korrida i corrida. Trza by się na któryś zdecydować...
Str. 377 – w sumie można by napisać halikowy z małym H.
Str. 406 – drugie zdanie szóstego akapitu... to jakiś potworek – tak samodzielnie jak i jako dopełnienie pierwszego.
Str. 429 – z Wilimowskim to nie do końca tak jak sugeruje autor, on po prostu przyjął nazwisko ojczyma. Więc to nie jest dobry przykład.
Str. 441 – gdyby na tej stronie Halik zawadiacko prezentował broń, a nie karabin, nie byłoby stylistycznej powtórki (bo zaraz potem koledzy machają karabinami). Jest w tekście kilka takich fragmentów, i można by je śmiało doszlifować.

W książce jest mowa o słodkich wyrobach z kakao u ludów prekolumbijskich, ale kiedy czyta się jakieś notki o kakaowcu i jego owocach, wszędzie podkreślane jest że Majowie i Aztekowie spożywali je w postaci gorzkiej.

Prócz wymienionych mankamentów, można się doliczyć jeszcze kilku wpadek tego typu.

Tu byłem. Tony Halik (2017)

Reporterska biografia z zaburzoną chronologią. Autor odbywa serie bliższych i dalszych podróży śladami Halika, i poprzez rozmowy, dokumenty, archiwalia prasowe, a także liczne materiały które pozostawił po sobie bohater książki, stopniowo przedstawia jego postać.

Pierwsza część omawia najlepiej znany okres życia Halika, jako uznanego podróżnika...