Chciałoby się, żeby słynny Andre Gide napisał przewodnik po Watykanie z uwzględnieniem jego mrocznych zakamarków. Fajnie by było, gdyby wszedł w nocy do papieskiej sypialni i zapalił światło. Pozycja o takim tytule mogłaby być opatrzona dla większej jasności ilustracjami. No niestety...

Tytuł zrobił większą karierę od samej książki. "Lochy Watykanu" obiecują dzisiejszemu czytelnikowi niesłychanie wiele i z każdym rokiem coraz więcej. Ale książka powstała na początku XX wieku, w epoce bardzo subtelnej i wrażliwej intelektualnie. Chociaż fabuła jest mocno zarysowana, postacie charakterystyczne, a akcja wyrazista, to jednak nie o to chodzi. Fabuła nie płynie z prądem, a jest popychana siłą, jaką autor (znawca Dostojewskiego i Nietzschego) starał się pokazać.

Gide, zdaje się, oparł powieść na "karamazowskich" ("Bracia Karamazow"). Każdy z braci przedstawia skrajnie odmienną naturę. Jest wśród nich - jak Smierdiakow u Dostojewskiego - bękart, który zataja swoje wysokie pochodzenie aż do końca książki i wyraża się ono pogardą dla ludzi. W przychylnych okolicznościach bohater konsumuje poczucie własnej wyższości, dokonując morderstwo.

Andre Gide nie oprowadza nas po lochach Watykanu, nie pokazuje papieża i nawet przez sekundę (literacką) noga czytelnika nie stoi w pobliżu Bazyliki św. Piotra. Uwięzienie papieża od początku do końca pozostaje plotką, która ma jednak moc mieszania bohaterom w głowach. Tak, jakby na tablicy z rozwiązanym zadaniem matematycznym, jakiś "figlarz" (jedno z kluczowych określeń książki) zamienił cyferkę, wówczas końcowy wynik automatycznie traci prawdziwość. To, co cyferce, przytrafiło się papieżowi.

Bardzo sprytnie pokazany mechanizm manipulowania sumieniami oraz tworzenia się teorii spiskowych. Najciekawsza wydaje mi się ta bezbronność przypadku, który nigdy nie może być sobą, zawsze zawładnie nim (przypadkiem) wiecznie nienażarta logika bądź siła, której przypadek sprzyja.

Chciałoby się, żeby słynny Andre Gide napisał przewodnik po Watykanie z uwzględnieniem jego mrocznych zakamarków. Fajnie by było, gdyby wszedł w nocy do papieskiej sypialni i zapalił światło. Pozycja o takim tytule mogłaby być opatrzona dla większej jasności ilustracjami. No niestety...

Tytuł zrobił większą karierę od samej książki. "Lochy Watykanu" obiecują...