W „Śladach” regularnie pada stwierdzenie, że życie nie jest powieścią i bardzo rzadko układa się w logiczną całość. W jego obliczu nasuwa się oczywiste pytanie: czy Jakub Małecki chce zrezygnować z miana pisarza – człowieka ubierającego codzienność w strojne piórka i zostać tym, który pokaże chaos i nieokreśloność ludzkiego żywota bardziej dosłownie? A może wręcz przeciwnie, może puszcza do czytelnika oko, sugerując, że nic z tego, co opisał, nigdy się nie stało; że to tylko opowieść – kłamstwo, ale od rzeczywistości ważniejsze?

Spróbujmy odpowiedzieć: „Ślady” z pewnością nie są opisem szarego życia. Małecki pozostaje zdecydowanie bardziej stonowany niż w rozbuchanych „Błędach” czy pełnym ślepej furii „Przemytniku cudów”, ale na pełne zdystansowanie nie pozwala mu niezwykłe wyczucie dramaturgii – pod jego piórem ciąg przeciętnych (choć często tragicznych) wydarzeń przemienia się w fascynującą, pełną niewidocznych na pierwszy rzut oka powiązań sieć. Choć narratorzy i bohaterowie konsekwentnie powtarzają frazes o życiu niebędącym opowieścią, pisarz zaprzecza ich słowom w każdym kolejnym opowiadaniu: jego metoda polega na znalezieniu postaci zwykłej, nieciekawej, niewyróżniającej się z tłumu i naznaczenie jej bardzo konkretnym piętnem. Bywają one różne: czasami jest to alkoholizm, czasami wypadek samochodowy, czasami gwałt; w każdym razie Małecki sprowadza całą długą egzystencję człowieka do jednego miejsca i jednej chwili, aby pokazać, jak ta zdefiniowała jego przyszłość. Życia bohaterów „Śladów” okazują się więc bardzo literackie – oni sami odzierają je z wszystkiego, co nie jest opowieścią, w którą, często wbrew własnej woli, się wplątali i skupiają się na tym konkretnym momencie, który o wszystkim zdecydował.

Z tak prowadzoną narracją doskonale współgra forma książki: „Ślady” zawieszone są między zbiorem opowiadań a powieścią. Bliżej im do tego pierwszego: teoretycznie każdy kolejny tekst można czytać w oderwaniu od poprzednich, skupiając się na innym bohaterze i innej historii, ale to byłoby niesprawiedliwe wobec tej świetnej lektury. Podobnie jak wczesne utwory Davida Mitchella, takie jak „Widmopis” czy „Atlas chmur”, najnowsza książka Małeckiego to dowód per se na istnienie efektu synergii: całość jest jeszcze lepsza niż bardzo dobre składowe. Poza intelektualną przyjemnością odkrywania powiązań między kolejnymi opowiadaniami szybko pojawia się fascynacja, którą wywołuje chorobliwe powracanie autora do pewnych wątków – ta książka, podobnie jak poprzedzający ją „Dygot”, nie wydaje się dziełem chłodnego umysłu, a rozedrganych i przelewających się emocji.

„Ślady” to świetna lektura podkreślająca dodatkowo – po dowodach w postaci „Odwrotniaka” i „Dygotu” - że Jakub Małecki wydostał się poza mury fantastycznego światka i ma apetyt na przyciągnięcie uwagi głównego nurtu. Życzę mu tego szczerze, bo, po pierwsze, może dołączyć do Twardocha, Orbitowskiego i Szostaka, którzy przebili się ze świata prozy gatunkowej do szerszej świadomości i, po drugie, jego proza po prostu na to zasługuje.

Bartosz Szczyżański