Świat jest miejscem niebezpiecznym nie tylko z powodu tych, którzy czynią zło, ale również tych, którzy na to patrzą i nic nie robią.

Albert Einstein

Wiecie co to jest marketing wirusowy (ang. viral marketing)? Jest to specyficzny rodzaj działań marketingowych, polegających na zainicjowaniu sytuacji, w której potencjalni konsumenci będą sami między sobą rozpowszechniać informacje dotyczące firmy, usług czy produktów. Przykładem marketingu wirusowego mogą być zabawne lub intrygujące filmiki lub zdjęcia reklamowe, które użytkownicy Internetu rozsyłają między sobą.

I właśnie ofiarą takiej mniej więcej działalności padła główna bohaterka książki Helen FitzGerald. A także pośrednio wszystkie bliskie jej osoby.

Tematem przewodnim „Wstydu” jest portret rodziny przed i bezpośrednio po traumie, jaką niewątpliwie jest gwałt. Całe to wydarzenie odbija się znacząco na zdrowiu fizycznym i psychicznym wszystkich jej członków. Bohaterowie starają się odzyskać utraconą równowagę, ale szum medialny i publiczna nagonka tylko pogarszają ich sytuację i w konsekwencji prowadzą do fatalnych w skutkach wydarzeń.

Są jednak i dobre strony tego feralnego incydentu w Magaluf. Główna bohaterka zostaje zmuszona do spojrzenia w głąb siebie i uczy się dystansu. Na oczach czytelnika Su z żyjącej pod kloszem dziewczyny przekształca się w zahartowaną młodą kobietę.

W swojej książce autorka porusza m.in. problem przynależności narodowej. Z kartek aż krzyczy potrzeba akceptacji i chęć znalezienia swojego miejsca w społeczeństwie. FitzGerald udziela także rad jak należy postępować (i czego należy unikać) po adopcji dziecka pochodzącego z innego kraju i wywodzącego się z zupełnie innej kultury. Słowa Su: Uwaga do przyszłych rodziców adopcyjnych dzieci koreańskich: jeśli chcecie, aby wasze słoneczko miało koszmary nocne, udekorujcie mu pokój jak wyżej - odnoszące się do wystroju jej pokoju dziecinnego (motywy koreańskie były tam wszechobecne), pokazują jak bardzo jej przybrani rodzice starali się, aby nie wstydziła się swojej odmienności.

Kolejnym poruszanym problemem jest znacząca rola Internetu w kształtowaniu się społeczności. Niestety środowisko młodzieżowe jest szczególnie narażone na jego wpływ. W dobie Internetu i portali społecznościowych praktycznie przestano się liczyć z prawem człowieka do prywatności. Obecnie każdy może umieścić w sieci materiały kompromitujące inną osobę. A bądźmy szczerzy – ludzie lubują się w cudzych nieszczęściach. Czemu inaczej można przypisać taką popularność brukowcom i portalom plotkarskim? Warto również wspomnieć o zagrożeniach jakie niosą (szczególnie!) dla młodych ludzi alkohol i narkotyki. No i przypadkowy seks.

Mimo trudnej tematyki książkę czyta się szybko; za to, że czytałam ją przez pięć dni, obwiniam nawał pracy papierkowej i chwilową awersję do słowa pisanego. Narracja jest prowadzona z perspektywy pierwszej lub trzeciej osoby w zależności od postaci, której rozdział jest poświęcony. Autorka przeplata przeszłe wydarzenia z teraźniejszymi, co może wywoływać trochę chaotyczne wrażenie, ale pozwala stopniowo poznawać bohaterów i lepiej wczuć się w ich sytuację. Słownictwo jest bardzo mocne – FitzGerald pokazuje do jakiego stopnia wulgaryzmy wkradły się do potocznego języka, bezlitośnie go kalecząc. Przede wszystkim dotyczy to młodych ludzi. Dla potwierdzenia moich słów wstawiam cytat z samego początku książki: To ona [Lea] używa przekleństw w zdaniach, które byłyby bardziej wymowne bez nich.

Jedyną istotną wadą tej powieści – wulgarność pomijam ze względu na tematykę – są postaci. Prawie wszyscy bohaterowie zachowują się według tego samego wzorca. Gdyby nie imiona, ciężko by było stwierdzić kto jest kim. Dla mnie bardzo ważni są barwni i dynamiczni bohaterowie. Cóż… metamorfozy były więc nie będę pomstować w nieskończoność, ale zastanawiam się czy w innych książkach australijskiej Szkotki też występuje ten problem.

Podsumowanie? Książka jest bardzo na czasie; porusza wiele istotnych i niewygodnych kwestii. A ponieważ Helen FitzGerald przez ponad dekadę pracowała jako kurator społeczny i jest matką dwójki dzieci, uważam że jej wiedza i doświadczenie czynią ją odpowiednią osobą do napisania tego typu pozycji.

Natalia Neisser

PS. Jeśli planujesz wysłać swoje nastoletnie dziecko samo na wakacje, koniecznie przeczytaj „Wstyd” Helen FitzGerald, a potem opowiedz mu o tej książce lub (jeszcze lepiej) daj do przeczytania. Z pewnością wyciągnie z niej wnioski.