Aleksandra Wielkiego traktuje się nieraz jako macedońskiego zdobywcę Azji, jako człowieka niosącego kulturę europejską na wschód. Z taką właśnie opinią polemizuje w tej obszernej monografii M. J. Olbrycht, który stara się ukazać bardzo silne związki króla z podbitym Iranem po roku 330 i śmierci Dariusza III. Zasadnicza teza książki jest taka, że po tej dacie doszło do zakrojonego na bardzo szeroką skalę procesu iranizacji Aleksandra, jego otoczenia i armii.

Dla niektórych opinia taka może być bardzo kontrowersyjna, ale muszę przyznać, że Olbrycht mnie przekonał do swoich racji. Zakres jego analizy obejmuje bardzo szerokie spectrum relacji macedońskiego władcy i świata irańskiego (znaczące: irański > perski). W części pierwszej Autor przedstawia faktografię związaną z działaniami Aleksandra w Iranie i Azji Środkowej, ukazuje też jego stosunek do mieszkańców tego obszaru. Część druga wyraźnie poświęcona jest udziałowi Irańczyków w armii króla i procesowi iranizacji jego machiny wojennej. W części trzeciej opisał Olbrycht Aleksandrową kolonizację na obszarach północnego Iranu, z kolei w czwartej i ostatniej wpływy sztuki perskiej na ikonografię czasów Aleksandra i diadochów. Trzeba więc przyznać, że Autor potraktował problem bardzo szeroko, choć oczywiście najwięcej miejsca poświęcił problemom wojskowości.

Monografia "Aleksander Wielki i świat irański" wpisuje się w zapoczątkowany pod koniec XX wieku nurt wzmożonych badań nad Persją Achemenidów, które wymusiły na badaczach nowe spojrzenie także na dzieje Aleksandra. Stoi na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, nie czyta się jej jednak łatwo (dużo terminologii fachowej, cytaty obcojęzyczne ze źródeł i opracowań), co różni ją np. od wcale nie mniej naukowej biografii Macedończyka pióra K. Nawotki. Warto jednak zapoznać się z tą publikacją, gdyż ukazuje zupełnie nowe oblicze najsłynniejszego zdobywcy starożytności w istocie "zawojowanego" w dużym stopniu przez kulturę wschodnią.

Tomasz Babnis

Aleksandra Wielkiego traktuje się nieraz jako macedońskiego zdobywcę Azji, jako człowieka niosącego kulturę europejską na wschód. Z taką właśnie opinią polemizuje w tej obszernej monografii M. J. Olbrycht, który stara się ukazać bardzo silne związki króla z podbitym Iranem po roku 330 i śmierci Dariusza III. Zasadnicza teza książki jest taka, że po tej dacie doszło do...