Kiedy słabnie poczucie fizycznego trwania, to wszystko obejmująca świadomość staje się władczynią całego odczuwanego przez nas świata. Zrozumiałem to, gdy wyczytałem w myślach Paula Valéry'ego jak wielkie znaczenie ma dla niego wieczność, wypełniająca całą jego poezję. To nie przelotny romans z drgnieniami od dawna interesującego ludzkość czasu. To nie tylko pobieżne obserwacje istnienia, rozpoczynającego się zerwaniem przez Ewę jabłka z drzewa poznania dobra i zła. To subtelnie dozowana esencja wiedzy o tym, co przynosi każdy kolejny świt. Valéry ogarnia spojrzeniem całokształt metafizycznego świata. Zachowuje się jak poeta malujący liryczne doznania i jak filozof badający bezmiar przestrzeni tego, co niepojęte. Również mnie się udzieliła ta atmosfera zatopienia w duchowości. Czytając Valéry'ego, całkowicie wyparłem świat materialny, skupiając się na sferze myślenia.

Zafascynował mnie ten, "który wszystkie duszy swej kredyty wkłada w jej bogactw ciągły wzrost". Zdecydowanie mógłbym skierować słowa tego cytatu pod adres pisarza, wytyczającego nowe drogi ku ostateczności. Tym bardziej, że udaje mu się to wyśmienicie. W pozornym bezładzie wrażeń, odczuwam coś na kształt dokładnych trafień do każdego celu, mającego cokolwiek wspólnego z egzystencją. Jego poezja jest bardzo wrażliwa, niedościgła w swym wpatrywaniu się w głębinę bytu. Ta twórczość wie, że gwiazdy są niedościgłe, że osiągnięcie krawędzi wszechświata nie będzie możliwe. Jednak pomimo tego idzie na spotkanie ze słońcem, jakby ją od niego dzieliło kilka kroków. Wzdycha strzeliście do harmonijnego "Ja", tak wiele razy przywoływanego przez wszystkich poetów, dla których osiągnięcie równowagi duchowej było celem życia. Ta poezja płonie i jednocześnie tonie w zwidach umęczonej Pytii, chce nawet władać nicością. Wierzę, że wszystko jest dla niej możliwe. Wielka pozostaje potęga wyobraźni poety, dla którego wzorem był Stéphane Mallarmé.

Paul Valéry wyrwał strumieniowi tajemnicę piękna. Pod postacią Narcyza poznał sposób, jak łatwo się zatracić w głębokim odbiciu. Nie potrafię tego do końca wyrazić, ale jego poezja przypomina stawanie twarzą w twarz z bogami. Jest w niej coś majestatycznego i wzbudzającego trwogę. Wiersze przez niego napisane zawsze ciągną w głąb, próbują pociągnąć czytającego na dno otchłani i tam porzucić z refleksjami, niepasującymi do ziemskich realiów. Jakże łatwo się w nich zatracić, zagubić w zmaganiach z obserwowanymi zjawiskami, pozostającymi na granicy naszych zmysłów. Jednocześnie ta twórczość została naznaczona mądrością. Widać ją w wiecznym ruchu planet, w blasku księżyca i wpatrywaniu w słońce. Mądrość wespół z rozkoszą zagłady. Egzotyczna mieszanina instynktów zmierzających do samozniszczenia i bytów opartych na przenikliwej wiedzy istnienia.

Symbolicznie odcieleśniony świat zawirował wkoło mnie przez ostatnich kilka dni. Zmysłowe twory utworzyły niesamowite wzory z których mogłem wybierać do woli wszystko, co tylko kojarzyło mi się z duchową wolnością. Przemieszane ze sobą kształty symbolizmu i klasycyzmu nadawały innego znaczenia tym samym wydarzeniom. A ja wikłałem się w kunsztowne zawiłości z których każda wydawała się powabniejsza od poprzedniej. Pod maską zamroczenia poezją Valéry'ego kwitnie zupełnie inna jakość życia. Można tu stracić poczucie czasu, spędzając chwile w pogoni za nieosiągalną przestrzenią albo w milczeniu obserwować Wenus. Wszystko się kołysze, nic nie jest martwe, żywy język i roznamiętnione gesty błagają o to, aby próbować odczytać je w sposób dotychczas niepraktykowany. Uległem temu szaleństwu i nie żałuję.

Kiedy słabnie poczucie fizycznego trwania, to wszystko obejmująca świadomość staje się władczynią całego odczuwanego przez nas świata. Zrozumiałem to, gdy wyczytałem w myślach Paula Valéry'ego jak wielkie znaczenie ma dla niego wieczność, wypełniająca całą jego poezję. To nie przelotny romans z drgnieniami od dawna interesującego ludzkość czasu. To nie tylko pobieżne...