Paul Valéry

Niezwykle ciężko jest przemierzać świat słowa i jednocześnie próbować zbliżenia z definicją piękna. W staraniach o nadanie kształtu abstrakcyjnej myśli potrzeba się wtedy wykazać czymś więcej, niż tylko posiadaniem solidnego tytułu teoretyka literatury. Jednak Paul Valéry był umysłem potężniejszym, kimś ponad tym wszystkim, co uznane być mogło za reprezentację mistrzowskiej analizy twórczego procesu. Ponieważ ten najwyższej rangi krytyk osobiście tworzył melodię języka będąc poetą a jako filozof stał na straży niezliczonych punktów oglądu bytu. Widoki z jego tarasu wiedzy były rozległe a on sam wydał mi się na tyle obiektywny, abym uznał jego eseje za niezwykle wartościowe w procesie kształcenia mojej własnej, coraz bardziej krytycznej myśli. Tak więc nie żałuję tych chwil spędzonych na przenikliwej analizie sztuki poetyckiej, bo satysfakcję intelektualną odczuwam z tego tytułu ogromną. Pamiętajcie jednak o tym, że skutki zażywania literatury u każdego czytelnika mogą wystąpić zupełnie odmienne. Postawił w centrum ludzkie zamiłowanie do tworzenia i zawarł je w opisach potężnych pragnień. Odsłonił kulisy maszynerii języka i tchnął w działania umysłu odrobinę wdzięku. Czy jednak można by tak wiele osiągnąć bez pomocy najtęższych umysłów poezji? Bez wstawiennictwa Charlesa Baudelaire'a i Stéphane Mallarmégo? Z pewnością to na nich oparł Valéry swoje poszukiwania piękna i dokonał ciężkiej intelektualnej pracy, której owocem było stwierdzenie, że przyjemność i trud wzajemnie się wykluczają. Bo według niego przyjemność czytania łączy się z pewnym trudem, który niepokoi a jednocześnie daje niezwykłą swobodę posługiwania się językiem. Stając się współtwórcą, odbiorca własnoręcznie studiuje złożone teksty i dzięki temu odczuwa rozkosz z lektury. Opadły mnie wspomnienia, kiedy to miałem okazję pierwszy raz zmierzyć się z abstrakcyjną zmysłowością "Kwiatów zła". Wtedy nie przewidywałem, że świat tego typu ekspresji nadal będzie przyciągał mnie swoją magnetyczną siłą. To samo dotyczy "Herodiady", o której pewnie za jakiś czas mógłbym przypomnieć sobie przy okazji natrafienia na jakąś intrygującą encyklopedyczną definicję. A jednak wydarzyło się coś takiego, że meandrując przez stosy dzieł z zakresu literaturoznawstwa, ponownie mogłem przyjrzeć się wynalazcom niezwykle udanych form poetyckich. To ważne, żeby spekulacjom myślowym móc oddawać się na różnych poziomach i patrzeć na nie z przeróżnych perspektyw. Podczas czytania esejów Valéry'ego nie wystarcza już tylko "być" i wsłuchiwać się w to, jak dźwięczy słowo. Tu trzeba wyrwać się z uścisków rządzącej prozy i przyrównać poezję do świata naszych snów. Zapewniam Was, że to świetna gra, wyostrzająca wewnętrzny słuch osoby wrażliwej na piękno. W strefie umysłowej oficjalnego intelektualisty III Republiki Francuskiej odnajdzie się każdy, kto nie boi się dotknąć koncepcji człowieka humanisty i aspiruje do rangi czciciela sztuki. Konstrukcje myślowe francuskiego poety nie przeraziły mnie swoją złożonością. Za pomocą jego rozważań mogłem przejść przez regularne fazy zapomnienia twórców i ich dzieł, aby ostatecznie uchwycić wartość przydawaną im przez pokrywającą wszystko patynę czasu. Podróż po generacjach poetów wydała mi się próbą zadbania o czystość języka i prawidłową formę poetycką. Jednocześnie odczułem jak zwykle przy tego typu literaturze, chęć na przekształcenie pod wpływem czytanego przeze mnie dzieła pewnych własnych cech charakteru. Oczywiście czas pokaże, na ile te podszyte filozofią studia twórczości wybitnych poetów przydadzą mi się w lepszym postrzeganiu znaczenia literatury.