Zawsze gdy na kartach Świata Dysku pojawiała się, legendarna już, Śmierć, zastanawiałem jak wyglądała by moja rozmowa, gdy ten pokazałby ostatnie ziarna w mojej klepsydrze życia. Nie przyszło mi wtedy jednak na myśl, że ostatecznie Śmierć ze swoją kosą przyjdzie po każdego bez wyjątku. Nawet po tak wybitnego pisarza, który samego Kosiarza wymyślił. Nic zatem dziwnego, że wiadomość o śmierci Terry'ego Pratchetta przyjąłem z ogromną dozą „zasmutkowania”.

Tym samym stanąłem przed kłopotliwą sytuacją, gdyż zabierałem się wtedy do recenzji wydanego jakiś czas temu, zbioru opowiadań brytyjskiego autora. Niemniej okoliczności wymuszają, by o osobie zmarłej nie pisać rzeczy złych; z drugiej strony wystawianie laurki mija się z celem pisania recenzji w ogóle. Stąd wydawanie sądów bardziej przypomina spacer po krawędzi Dysku. Szczególnie, jeśli los obdarza recenzenta właściwie pierwszą książką autora – a zarazem ostatnią, nad którą pracował.

Tym razem, dostajemy rzecz dla Pratchetta mniej typową, gdyż nakładem Wydawnictwa Rebis, ukazał się tom „Smoki na zamku Ukruszon”. Jest to zbiór najwcześniejszych opowiadań brytyjskiego pisarza, który powstał jeszcze przed Światem Dysku. Jako sympatyk twórczości pisarza, zamówiłem zatem „Smoki…” niemal w ciemno. Jakież moje zdziwienie było, gdy dostałem zbiór baśni, którym bliżej do klasycznych opowieści braci Grimm czy Andersena, aniżeli Świata Dysku! Jako że z baśni wyrosłem dawno temu, podszedłem zatem do lektury ze sporą dozą dystansu. Nawet pomimo niezaprzeczalnej rangi autora. Ale cóż, czegoż nie robi się dla literatury!

Zatem w każdym opowiadaniu, aż buzuje od dużej ilości oryginalnych i przezabawnych pomysłów! W jednej chwili towarzyszymy niezdarnemu giermkowi, który wyrusza, by rozprawić się ze smokami, by za chwilę być świadkiem turnieju tańca na jajach (chciałbym w tej chwili żartować) lub nawet epickiej wyprawy ludu Dywanitów po wielkiej połaci Dywanu. Cały Pratchett. Genialny, żartobliwy, błyskotliwy i prosty w języku.

Jednak aby nie było tak kolorowo, warto nadmienić, że historyjki zawarte w książce są jednymi z pierwszych, jakie Terry Pratchett pisał w ogóle. Styl jest zatem o wiele prostszy, niż ten, do którego przyzwyczaił nas autor w Świecie Dysku. I wydaje mi się, że tego ówczesnego braku doświadczenia i „wrobienia” świadom był sam pisarz, gdyż nieraz w tekście spotkamy uwagi w formie przypisów – ślady powtórnej redakcji tekstu przez Pratchetta.

Musimy mieć ponadto świadomość, że wciąż mowa o baśniach. Pomimo początkowego dystansu (bo cóż mnie podkusiło, żeby w tym wieku czytać baśnie!), jako dorosły czytelnik mogę stwierdzić, że nie żałuję lektury. Z pewnością jednak o wiele lepiej będą bawić się przy niej dzieci – nie tylko ze względu na przezabawną treść – ale także na oryginalne wydanie. Tutaj wszelkie pochwały należą się wydawcom, gdyż w błyskotliwy sposób podeszli do obranego zadania.

Wydanie jest chlubnym przykładem typograficznej i artystycznej zabawy. Oprócz wielu komiksowych rysunków, w tekście znajdziemy wiele zabaw z czcionką (przykładowo, gdy jakaś postać krzyczy czcionka jest większa!). Pociąga to za sobą szerszą interlinię, która dorosłym czytelnikom może przeszkadzać, jednak wynagradza to ogół efektu. Z pewnością przyciągnie uwagę niejednego dziecka.

Słowem podsumowania chciałoby się książkę wciąż chwalić (nie tylko ze względu na zastane okoliczności), jednak nie jest to z pewnością pozycja dla każdego. Dla fanów zmarłego niedawno Pratchetta pozycja obowiązkowa, a dla dzieci i ich rodziców – smakowity kąsek. Jednak dla czytelników niezaznajomionych z twórczością, z pewnością warto będzie najpierw zajrzeć do równie błyskotliwej i przezabawnej serii o Świecie Dysku. A entuzjastom pisarza takim jak ja pozostaje „zasmutkowanie”, że żadnej książki spod pióra takiego luminarza fantastyki jak Terry Pratchett.

Krzysztof Szatkowski