Czy mógłbym służyć radą? Och, wierz mi, że w zasypie tego aliterackiego bełkotu przyda ci się chociaż słowo osoby, której choć daleko do miana oczytanego, co nieco o ciekawej literaturze wie. Tak, drogi czytelniku, przysiądź zatem do mnie i poświęć proszę, choć chwilę na to, co chciałbym ci teraz opowiedzieć. Bo rzecz to niebanalna.

Co trzymam w ręce? Ach, to „Upadek” Alberta Camusa. Oczywiście, dobrze kojarzysz – to ten sam Albert Camus, o którym myślisz. Ten od „Dżumy”, pogardzanej chyba przez każdego licealistę, ten sam, który dostał przecież jakże prestiżowego Nobla! Tak, właśnie skończyłem czytać. Czy dobra? Cóż… Drogi przyjacielu – bo mogę się tak do ciebie zwracać, prawda – jej się nie da opisać epitetem czy jednym zdaniem. To nie ten sort. To coś jakby…

Mówisz, że zaczynam cię nudzić? Ależ zgoda, przejdę zatem do konkretów, aby nie trzymać cię dalej w niepewności. Widzisz przyjacielu, Camus zastosował bardzo zmyślną sztuczkę literacką, zagrywkę do jakiej sięgało niewielu pisarzy. Bo to rzecz doprawdy niebanalna, wierz mi! Powiedz mi, ile powieści (bo wiem, że czytałeś ich sporo), jakie miałeś w rękach, używały narracji drugo osobowej? Tak, nie kłamię cię druhu! Albert Camus w „Upadku” nie bawi się w kreowanie sztucznych opisów czy budowanie świata. On sam się buduje poprzez konwersację! Camus wtłacza czytelnika w dialog między dwoma postaciami. Ba! Pisarz jest na tyle bezczelny w swoim kunszcie, że każe czytelnikowi stać się jedną z postaci. Wciąga go w dialog, równie żywą rozmowę, jaką my prowadzimy tutaj przyjacielu!

A kto do nas mówi w książce, pytasz. Wyobraź sobie, że jesteś w powojennym Amsterdamie, wchodzisz do tamtejszej tawerny, jakich z resztą wiele, a tam zaczepia cię tajemniczy jegomość. Tak, to właśnie on, drugi rozmówca. Przedstawia się jako Jean – Baptiste, sędzia pokutnik. Tajemniczo i złowieszczo prawda? Niemniej mężczyzna okazuje się inteligentnym i oczytanym mężczyzną, trochę gadatliwym, tak, podobnie jak ja, ale za to niezwykle intrygującym. Tak też poczynamy słuchać historii jego życia: o tym jak pracował jako niezawisły prawnik, człowiek bez skazy z krystalicznie uporządkowanym świecie. Ale świat nie może być taki wiecznie, prawda? Toteż i w wypadku naszego rozmówcy Jeana – Baptista pojawiają się bolesne kwestie i pytania. A życie prokuratora, niczym po równi pochyłej, zmierza ku upadkowi…

Dokładnie, brzmi jednocześnie ciekawie i znajomo? Trudno mi się z tym nie zgodzić, ale właśnie w tym tkwi geniusz Camusa! Bo z tak banalnej historii tworzy barwny portret człowieka – ten z resztą jest tylko pretekstem, bo z niego pisarz wyciąga zarys mentalności człowieka. I wiesz co przyjacielu, chociaż cały tekst tyczy się czasów powojennych, nie mogę uciec od wrażenia, że jest szalenie aktualny!

Tak, tak, nie kiwaj głową z dezaprobatą. Też mnie kwestia II wojny światowej nuży, lecz zawierz mym słowom! Bo sęk „Upadku” tkwi w tym, że Camus nie tylko opisuje swoje poglądy i spostrzeżenia – mówiłem ci, że jest o wiele bardziej inwazyjny! To doprawdy swoisty samosąd ostateczny! I skończę tę myśl na tym, że dla mnie ta książka jest prawdziwym sprawdzianem…

Idziesz już? Nie dziwię się, sam bym uciekał przed takim nudziarzem! Mówisz, że jeszcze się zastanowisz? Oczywiście, nie zamierzałem naciskać, przecież dzieliłem się spostrzeżeniami. Ale prawda, to lektura trudna i z pewnością nie na jakieś letnie wieczorki. Prawda, z Camusem trzeba mieć nie lada kondycje i nerwy, żeby rozmawiać! Ale mam wrażenie, że kiedyś go posłuchasz i zrozumiesz co miałem na myśli!

Krzysztof Szatkowski