Niniejszy zbiór kilku opowiadań przynosi nam opowieści prosto z Chin. Prosto? Nie tak zupełnie, gdyż pisane są przez Japończyków. Na pewno nie jeden z czytelników odczuje zdziwienie. Przez Japończyków? Jak to? Relacje chińsko-japońskie zazwyczaj kojarzą się z jakimś konfliktem. Taki obraz możemy utrwalić sobie poprzez lekturę niedawnego noblisty, gdyż Chińczyk Mo Yan dość obrazowo ukazuje chińsko-japońską nienawiść. Tłumacz „Niesamowitych opowieści z Chin”, Krzysztof Szpilman, udowadnia jednak, że Japończycy mają z Chińczykami o wiele więcej wspólnego, niż konflikty zbrojne. Dla nich kultura Chin jest tym samym, czym dla europejczyków kultura grecka. To są korzenie, od tego powstała wszelka wiedza, wiara, przypowieści i krążące opowiadania.

Opowieści Atsushi Nakajimy i Ryunosuke Aktuagawy nie są opowiadaniami oryginalnymi. Historie te krążyły na pewno w kulturze zarówno Chin, jak i Japonii, przez wieki. Autorzy jednak dodają do nich nowe tchnienie. Szpilman twierdzi, że zarówno Ryunosuke Aktuagawa, jak i Atsushi Nakajima, interpretują tematy chińskie w sposób typowo japoński i nowoczesny. Dla osób nie będącymi znawcami w tematyce chińskiej i japońskiej, tego „świeżego” spojrzenia można nie zauważyć. Tematy i ich interpretacja poruszana w sposób współczesny, niemożliwy do przedstawienia w czasach przedwojennych w Japonii, nie do końca nas zadziwiają swoją wolnością słowa i myśli. Nie znaliśmy bowiem i nie czujemy owych niuansów. Kultura Chin i Japonii rzeczywiście mają ze sobą zbyt wiele wspólnego, by dla niewtajemniczonego Europejczyka była widoczna różnica w interpretacji opowieści przez Japończyka czy rodzimego Chińczyka. Tym bardziej jednak zagadnienie jest warte zgłębienia i zastanowienia.

Niewielki zbiór oferuje nam niewielką liczbę historii. Sześć opowiadań w pewnym stopniu jest bardzo podobnych do siebie. We wszystkich zawarta jest iskierka znanej nam formy przypowieści. Autorzy opowiadają o tajemniczych mędrcach, mistrzach i zagubionych ludziach poszukujących życiowych mądrości. Zarówno podejmowane tematy, jak i nawet do pewnego stopnia i historie, są ponadczasowe. Nutka niesamowitości czy też magii dodaje opowieściom egzotycznego uroku i daje jeszcze większe pole do interpretacji. Jak opowieść o poecie, który stał się tygrysem. Choć przemiana dziwi, nikt nie próbuje dociekać przyczyn czy sposobu tych czarów, a raczej przyjmują je jako przeznaczony los. Podobnie Złoty Kwiat, prostytutka z Nankinu, przyjmuje oczywistym fakt, że Chrystus przybył ją odwiedzić.

To właśnie w owym ostatnim opowiadaniu widać najbardziej nowoczesność. Brakuje w nim chińskich smoków, mędrców pełnych opanowania i wewnętrznej wiedzy. Jest za to pewien wymiar chrześcijaństwa widziany oczami kultury o zupełnie innej religii. W czasach przedwojennych zapewne Japończykom trudno byłoby o tych tematach publicznie rozprawiać.

Choć podział autorów w opowiadaniach nie jest równy, cztery opowiadania Nakajimy wypadają słabiej od dwóch opowieści Akutagawy. Widać, że warsztat autora „Rashomon” był o wiele bogatszy, a sposób podejścia do tematów bardziej otwarty do samodzielnych interpretacji. Historie Nakajimy są bardziej niesamowite, przesiąknięte chińską kulturą i nawet stereotypowymi schematami. Opowiadania krótkie i treściwe, jak przypowieści, skłaniają do wyciągnięcia z nich ważnej lekcji. Wszystkie jednak są niezwykle ciekawe i wspaniałe w swej niesamowitości. Na pewno jest to idealna baza, by zgłębić tematykę i rozpocząć swoją literacką chińsko-japońską podróż. Tym bardziej, że jest to jedyna wydana w Polsce pozycja, znanych w Japonii autorów, po których (szczególnie Akatugawę, autora zekranizowanego przez Kurosawę „Rashomon”) warto sięgnąć.

Monika Samitowska-Adamczyk