Osoby, które oczekują od książki Jonathana Littella zgrabnie napisanego reportażu, niech lepiej nie sięgają po tę pozycję. Nie uświadczy się w niej rozczulających opisów, setek niepotrzebnych słów czy synonimów, ani tym bardziej rzewnych potoków słów o tym, jak w Syrii jest ciężko. To prosty i prawdziwy zapis tego, co Littell widział przez trzynaście dni, które spędził w Homs i jego okolicach na początku 2012 roku. Nie oznacza to jednak, że książka jest bezbarwna. Jest prosta, a jej tytuł doskonale obrazuje wnętrze. Rozdziały, podzielone na dni, a te składają się z ogromnej liczby krótkich notek. Autor praktycznie przepisał zapiski, które udało mu się robić na bieżąco. Nie należy więc traktować „Zapisków z Homs”, jako pełnoprawnej książki reporterskiej, ale jako wycinek z życia na froncie.

Autor już we wstępie uczula czytelnika, że zabiera go w świat, który rządzi się innymi prawami. Bohaterowie często występują pod pseudonimami (tak samo zresztą jak Littell oraz jego fotograf i tłumacz Mani) z obawy przed represjami, jakie mogłyby dosięgnąć ich lub ich rodziny ze strony syryjskiego rządu. Littell zdecydował się na opublikowanie książki w takiej, a nie innej formie, bo chciał przekazać realny zapis z tego, czego był świadkiem. Nie znajdziemy tutaj zmyślonych opowieści, a te w które autor sam nie dowierzał, opatrzył stosownym komentarzem. Czytelnik ma więc pełen i realny zapis z tego, czego do tej pory mógł się tylko domyślać.

Littell skupił się na wydarzeniach, w których brał udział lub tych, o których słyszał. Nie dowiemy się z zapisków jak przebiegało życie pod rządami Baszara, ale tego, jak wygląda w danej chwili. Ostrzały, snajperzy i „ulice śmierci”. Homs stało się polem bitwy, gdzie nie ma różnicy czy masz dwa czy sześćdziesiąt lat, śmierć na ulicy od zabłąkanej kuli dosięga tam każdego. Czytelnik dużo się dowie o tym, jak funkcjonuje WAS (Wolna Armia Syrii) utworzona przez cywilów i byłych wojskowych. Jakiej broni używają i w jaki sposób starają się pokazać „na zewnątrz”, co dzieje się w ich mieście. Nie ufają dziennikarzom, ale gdy już któregoś wezmą pod swoje skrzydła, może czuć się on bezpieczny (w granicach rozsądku oczywiście). Facebook, Twitter i YouTube są oknem na świat dla chcących uwolnić się spod reżimu. To tam umawiają się na manifestacje oraz umieszczają zdjęcia zwłok swoich przyjaciół i rodziny. A do nich dostęp jest praktycznie cały czas. W szpitalach pomoc dla cywilów jest ograniczona, często niewielkie rany prowadzą do śmierci, a lekarze nie mogą nic z tym zrobić. Opisy z wizyt w szpitalu to najbardziej przejmująca i zapadająca w pamięć część „Zapisków z Homs”.

W kilka dni po tym jak Littell opuścił Homs, zostało one zbombardowane. To, co udało się autorowi opisać, okazało się „tylko” preludium do dalszych walk. Osoby, które są zainteresowane „Arabską Wiosną” książkę posiadać po prostu muszą, mimo że napisana ona została w sposób mało literacki. To dokładny zapis kilkunastu dni, gdzie Littell rozpisuje się o słyszanych w oddali strzałach, jak i o tym kiedy ostatnio jadł lub jaki miał w nocy sen. Szkoda tylko, że Littell nie był bardziej stanowczy i dociekliwy, bo tematy, na które zaczyna rozmowy często się urywają. Taki jest już jednak urok notatek z pola walki.

 Bartosz Szczygielski