Baśń należy do jednego z najstarszych gatunków epickich. Słynne „Baśnie z tysiąca i jednej nocy” – punkt odniesienia dla wielu baśni i powieści – powstały około 850 roku i wciąż sycą wyobraźnię zarówno czytelników i twórców, jak i badaczy. Utwór baśniowy musiał spełniać pewne kryteria: postaci działały zarówno w świecie rządzonym przez prawa zgodne z wiedzą empiryczną, jak i w świecie baśniowym, w którym występują siły i zjawiska nadprzyrodzone, a wyżej wspomniane prawa są przekraczane. Pojawiają się również pewne stałe wątki: wędrówka bohatera w poszukiwaniu cudownego leku (środka), próby męstwa i odwagi lub mądrości, przeszkody do pokonania oraz cudowne przeniesienie w inne miejsce. Utwory te zawierały też mądrości ludowe, próby wytłumaczenia cudownych zjawisk oraz wskazówki moralne i skierowane były do dorosłych czytelników. Istnieje również utwór literacki, zwany bajką – jest to wierszowana alegoryczna opowieść przedstawiająca pewną naukę moralną dotyczącą wszystkich ludzi, w której bohaterami są często zwierzęta lub ludzie, rośliny oraz przedmioty. Oba te gatunki przechodziły przemiany w czasie, które doprowadziły do powstania tego, co obecnie nazywamy bajką czyli utworem skierowanym do dzieci, o różnej formie i treści, i najczęściej szczęśliwym zakończeniu oraz wytworu bajkopodobnego (którego idealną egzemplifikacją są bajki spod znaku Disneya) czyli opowieścią, będącą spłaszczoną i spłyconą wersją znanych skądinąd bajek lub utworem, z którego najczęściej usunięto wszystkie mroczne elementy, a przesłanie (dające się ująć w dwóch słowach) można odgadnąć najczęściej już na etapie czytania tytułu.

Autor tego niewielkiego i niepozornego zbioru bajek postanowił wrócić do korzeni baśni, dlatego zawarł w nich wszelkie potrzebne elementy oraz skierował je do dorosłych. Jednocześnie już sam wygląd książki – skromny objętościowo wolumin, o szarej okładce, brak ilustracji – sugeruje, że nie będzie to kolejny zbiór opowieści z happy endem. W rzeczy samej – bajki, choć bogate w cały bajkowy sztafaż, nie stronią również od szarej rzeczywistości, która momentami jest wręcz czarna, jak w ostatniej „Autobajce” przedstawiającej niełatwe losy samego autora. Sięga przy tym i nawiązuje do innych bajek - od legend o rycerzach, przez bajki Andersena, braci Grimm czy Perrault, aż do znanych opowieści fantastycznych z XIX wieku. Przyjemność lektury leży również w odnajdywaniu i rozpoznawaniu tych nawiązań. Bajki, niekoniecznie do czytania przed snem, niosą opowieść o ludzkiej kondycji w świecie czasem dalekim od bajki, za to obfitującym w miłość, przyjaźń, pychę, wierności i zdradę. Nie brak w nich elementów frywolnych czy politycznych. Tytułowa lewa kieszeń pozwala się domyślić, że są to lewe historie o tym jak być... prawym. Niekiedy ich przesłanie jest dość czytelne, innym razem przemyślnie ukryte lub wręcz wymagające samodzielnego sformułowania. Każda z bajek ofiarowuje pewna mądrość, przebrana umiejętnie w ironię czy grozę, pod podszewką których ukrywa się miłość do ludzi i troska o nich.

Twórca tego oryginalnego tomu – Aleksandar Prokopiev – jest znanym macedońskim pisarzem i eseistą, autorem scenariuszy filmowych i teatralnych. Jego drugą miłością - obok literatury – była muzyka: grał w popularnym swego czasu jugosłowiańskim zespole rockowym Idoli, a jedna z jego piosenek „Rzadko cie widuję z dziewczętami” znana jest nam z interpretacji zespołu Yugoton. Napisał kilkanaście książek, a za ostatnią z nich, zbiór „Mały człowiek: bajki z lewej kieszeni” otrzymał w tym roku najbardziej prestiżowe literackie wyróżnienie na Bałkanach - międzynarodową nagrodę Balkanika.

Czytaj bajki – jeśli czujesz się wystarczająco dorosły.

Jowita Marzec