Intuicja często ułatwia życie. Wrażenia i odczucia pomagają dokonywać właściwych wyborów czy szybko reagować za kierownicą. Umysł wykonuje milczącą pracę, z której biorą się wrażenia, domysły i wiele naszych decyzji. Ta książka nie jest jednak peanem na cześć intuicji. Choć Daniel Kahneman uznaje jej zalety, przede wszystkim wskazuje na błędy poznawcze, których powszechnie dokonujemy, ufając naszym odczuciom i popełniając grzech nadmiernej pewności siebie. Celem noblisty jest przeniesienie wiedzy naukowej pod strzechy, by każdy Kowalski mógł postrzegać wybory innych nie tylko przez pryzmat własnych intuicji, ale wiedzę naukową. Być może dostrzeganie błędów u innych doprowadzi do zmiany u nas samych.

Tak więc bardzo zwodnicze jest przekonanie, że ludzkie (a zwłaszcza te moje!) decyzje są na ogół dobrze uargumentowane, wybory konsumenckie niezależne od wpływów mediów, a przekonania oparte na wnikliwej obserwacji rzeczywistości. Dlatego warto pochylić się nad lekturą tej odkrywczej książki-biblii ludzkiego myślenia i sprawdzić, kiedy powinna zapalić się w głowie czerwona lampka, by uniknąć zniekształceń poznawczych.

Dobrym przykładem zawodności intuicji jest ocena prawdopodobieństwa:
Pytanie na temat prawdopodobieństwa aktywuje umysłową strzelbę, która strzela skojarzeniowym śrutem, przywołując z pamięci odpowiedzi na łatwiejsze pytania.

Odpowiadanie na łatwiejsze pytanie to interesujące zjawisko polegające na tym, że jeżeli nasz umysł nie zna odpowiedzi na złożone pytanie, zastępuje je łatwiejszym, na które właśnie udzielamy odpowiedzi. I tak w przypadku pytania o to, w jakim stopniu jesteśmy zadowoleni ze swojego życia w ostatnim czasie, nasz umysł podsunie nam pytanie: w jakim teraz jesteś nastroju? Zastępowanie wydało mi się niezwykle interesujące, zwłaszcza gdy mowa o prognozach politycznych („czy ten kandydat daleko zajdzie w polityce?” zastępowane „czy ta osoba wygląda na zwycięskiego polityka?”).

Warto jednak wspomnieć, że była to dla mnie lektura wymagająca skupienia. Nie ze względu język, bo styl autora jest spójny, logiczny i nie bez poczucia humoru. Jednak nowa wiedza, mnogość terminów (średnio w każdym rozdziale poznajemy nowe zjawisko) wymagają uwagi i pewnego rodzaju „studiowania”. Ale warto. „Pułapki myślenia” pozwalają inaczej spojrzeć na własne i cudze decyzje, przekonania i to, na jak lichych podstawach opieramy własne przekonania.

„Pułapki myślenia” to nie tylko podręcznik funkcjonowania ludzkiego rozumowania, to też autobiografia autora - opis jego kariery, przyjaźni naukowych czy anegdot o mniej i bardziej udanych badaniach, dzięki którym otrzymał później nagrodę Nobla. Jest to też świadectwo pasji, jaką może być nauka i poszukiwanie odpowiedzi na pytanie – jaki jest człowiek?

Anna Kaczmarczyk