Sławomir Shuty jest mistrzem zabawy słowem i znaczeniem. W każdym akapicie „Jaszczura” czytelnik, odkrywając nawiązania do literatury, filmu, kultury czy życia codziennego, czerpie satysfakcję podobną do tej po rozwiązaniu zagadki. Jego niezwykle zmysłowy i bogaty język prowadzi nas niczym w szalonym tańcu poprzez alkoholowo-narkotyczne ciągi, pozwala poczuć chemię grasującą w organizmie pisarza. Bohater „Jaszczura” to artysta zbuntowany wobec otaczającej go rzeczywistości, wyalienowany i samotny w morzu otaczającego go drobnomieszczaństwa. Wiecznie pijany, zawalający terminy, kompromitujący się na spotkaniach autorskich. Rozpina rozporek, cierpi za miliony, ma w dupie małe miasteczka. Przez jego łóżko przewalają się kobiety niczym w „Kobietach” Bukowskiego, a on nie potrafi zaakceptować ciąży jednej z nich, wcześniej bowiem przeżył własną - urodził wielkie dzieło. „Jaszczur” jest ciężarny od podtekstów i nawiązań, pełny długich zdań, budowanych za pomocą wyliczania kolejnych fraz i oddzielania ich przecinkami. W wielu miejscach zamiast kropki lub trzykropka zdanie zamykają dwie kropki. Nie mam pojęcia, co to ma oznaczać. Mam wrażenie, że autor próbuje mnie nabrać i celowo zdezorientować, żebym nie napisała przypadkiem jakiejś przemądrzałej recenzji.

Szukam więc tropów. Skąd tytuł „Jaszczur” Czy to współczesny „Jaszczur” Balzakowski? Symbol pogoni za przyjemnością i żądzami, kruchości ludzkiego życia? A może symbol frenetycznego romantyzmu, namiętności, szaleństwa? Na czwartej okładce czytam, że to pierwsza polska powieść gonzo, czyli łącząca fikcję z wydarzeniami autentycznymi. Czy pierwsza? To dość popularny styl, mający swoje źródła w ironii romantycznej, a przykładów jego wcześniejszego zastosowania można znaleźć mnóstwo. Szukam dalej. „Jaszczur” to radykalna relacja ze świata wydawniczych korporacji, kupujących i bezkompromisowo promujących autorów. Książką tą Shuty przyznaje się do wielkiego 'przekrętu' literackiego; przedstawia zespolenie świata literatury z pieniądzem - pisze Jan Bińczycki. Nie wiem, na czym miałaby polegać jej radykalność i co to jest bezkompromisowa promocja - czy to coś złego? Świat literatury to książki, które się sprzedają na wolnym rynku, mającym wiele wspólnego z pieniądzem - nie wydaje mi się, by do tak oczywistej prawdy trzeba było się „przyznawać”. Umowy o dzieło i koperty pełne ciepłej gotówki chyba bardziej cieszą autora niż tyrady w stylu Pana sztuka jest krytycznym spojrzeniem na współczesną rzeczywistość... I to bardzo dobrze. Pieniądz jest jedyną obiektywną miarą wartości dzieła. Byleby tylko płacili na czas. Wierzę, że Sławomir Shuty o tym wie. Krytyków, którzy piszą o rzekomej demaskacji materializmu wydawców, po prostu udało mu się nabrać. Artysta naiwny - pisze o Shutym wydawca. Czytelniku, nie bądź naiwny.

Czy ta książka mi się podobała? Odpowiem cytatem z „Jaszczura”: Panie Sławku, powiem tak: znakomita.., naprawdę świetna.., przeokropnie zabawna, mówi, nabieram w żagle i już jestem na morzu, ale dodaje, że kiedy skończyła lekturę, była niestety nie zaczarowana, ale rozczarowana, bo o co, panie sławku, właściwie chodzi? Panie Sławku, ja mam podobnie. Ale to nic nie szkodzi. I tak nieźle się bawiłam przy lekturze.

Anna Rycaj