„Matka królów” - takim tytułem obdarzył Kraszewski Zofię Holszańską, czwartą żonę Władysława Jagiełły, matkę Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka. Lecz jego powieść pod tym tytułem wcale nie jest o Sonce lecz o relacjach między Władysławem Jagiełłą a Witoldem i rozgrywkach politycznych na polskim dworze w czasie, gdy Zofia była żoną Jagiełły.

I myślę sobie, że to jest szkodliwa książka i jej autora usadziłabym chętnie na karnym jeżyku. Toż to propaganda w najczystszej postaci! I w dodatku zainspirowana kronikami Jana Długosza, którego sponsorował Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, szara eminencja dworu Jagiełły i jego syna Kazimierza. Choć muszę przyznać, że Kraszewski stworzył bardzo realistyczny portret Oleśnickiego, jak i sposobów wywierania nacisków na monarchę przez polską szlachtę…Nie wiem, jakim desperatem trzeba było być, by w ogóle chcieć się ubiegać o tron Polski, by później nie móc podjąć jakiejkolwiek ważnej decyzji bez całowania po tyłkach panów braci. Ale to uwaga na marginesie.

Ja rozumiem, że Kraszewski miał swoje sympatie, że niektóre postaci historyczne lubił bardziej niż inne – jego prawo, każdy przecież tak ma. Ale jeżeli człowiek zabiera się za pisanie książki historycznej, to jednak powinien pohamować swój subiektywizm. Kraszewski zrobił z Jagiełły ostatniego pierdołę, któremu tylko polowanie w głowie i nawet młoda żona nie jest w stanie zatrzymać go na dłużej w Krakowie (to akurat fakt, Jagiełło często zostawiał żonę samą w Krakowie, oskarżono ją nawet o niewierność pod nieobecność króla). Za to Witold – o Witold to jest władca z krwi i kości, który mocną ręką trzyma swych poddanych, i który do ostatka będzie walczył o dobro swojego kraju, czyli o niepodległość Litwy i jej uniezależnienie od Polski. Wyraźnie czuć sympatię pisarza do wielkiego księcia litewskiego.

Samej królowej Zofii Kraszewski nie poświęca tyle uwagi, jak wskazywałby tytuł. Owszem, pokazuje rozwój świadomości Sonki, jej zmianę z płochej dziewczynki w żonę króla, królową Polski, matkę królów. Opisuje konflikt z królewną Jadwigą i jej dworem, a także żelazną wolę kobiety, gdy przyszło jej mierzyć się z oskarżeniami o zdradę małżeńską. Ukazuje także jej wpływ na Jagiełłę i jej przenikliwość polityczną. Królowa jak lwica walczyła o tron Polski dla syna i potrafiła przechytrzyć przeciwników. Ale mam wrażenie, że są to dla Kraszewskiego kwestie marginalne. Ledwie wspomina o Biblii Królowej Zofii i o działalności królowej na rzecz nauki i sztuki.

W pisarstwie Kraszewskiego jest momentami coś niechlujnego, brak mu dbałości o szczegóły. To, że powiela błędy ze źródeł, z których korzystał, to nieuniknione, ale mam wrażenie, że pisarz często czegoś nie doczytał, o czymś zapomniał i w efekcie błędy się mnożą.

Dla mnie „Matka królów” to bardzo nierówna powieść. Były fragmenty, które naprawdę mnie wciągnęły, przy innych zasypiałam. Mam wrażenie, że jest to poniekąd książka misyjna, w której jak na mój gust jest kiepski stosunek faktów historycznych do wizji autora.

„Matka królów” - takim tytułem obdarzył Kraszewski Zofię Holszańską, czwartą żonę Władysława Jagiełły, matkę Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka. Lecz jego powieść pod tym tytułem wcale nie jest o Sonce lecz o relacjach między Władysławem Jagiełłą a Witoldem i rozgrywkach politycznych na polskim dworze w czasie, gdy Zofia była żoną Jagiełły.

I myślę sobie,...