Książki o ekologii, ochronie środowiska, naturze i przyrodzie

Ekologia to szczególna nauka, dzięki której dowiadujemy się o tym, jak funkcjonuje przyroda. Oddziaływanie między organizmami a środowiskiem, wzajemne relacje, zależności. Jaka jest w tym wszystkim rola człowieka? Co sprawia, że świat zmienia się na naszych oczach? Warto poznać tajemnice ekologii, a także informacje o ochronie środowiska, aby docenić piękno i chronić naszą planetę. Postanowiliśmy omówić kilka książek, w których do głosu dochodzą naukowe autorytety, społeczni aktywiści i znawcy tematu, jak również wybitni literaci, którzy za sprawą pięknej fikcji opowiadają prawdę o przyrodzie.

Sekrety naturalnego świata – „Życie na naszej planecie. Moja historia, wasza przyszłość”

Jak przez ostatnie dekady zmienił się nasz świat? Co stanowi obecnie największe zagrożenie dla naturalnego środowiska? Jak chronić zagrożone gatunki? Gdzie szukać ukrytych skarbów natury? O tym właśnie opowiada David Attenborough – najsłynniejszy przyrodnik świata i legendarny dokumentalista, a do tego jeden z najbardziej rozpoznawalnych głosów w telewizji. „Życie na naszej planecie. Moja historia, wasza przyszłość” to szczególna książka, która stanowi bardzo ważną lekcję na przyszłość. Brytyjski autor z wrodzoną wrażliwością i erudycją opowiada o tym, że świat, w którym żyjemy, zmienił się nie do poznania. Attenborough był świadkiem tego, jak człowiek niszczy swój dom. Postępująca zagłada bioróżnorodności planety jest prawdziwą tragedią naszych czasów, a jej dowody są wszędzie. Istnieją jednak sposoby na zmiany. W tej książce zapisano wiedzę i mądrość, wyczuwalne są pasja i wrażliwość. Sekrety naturalnego świata muszą być chronione, o czym przekonuje sir David Attenborough.

W trosce o przyszłość – „Na ratunek. Rozmowy o zwierzętach, naturze i przyszłości naszej planety”

W jaki sposób kształtujemy nasz świat? Flora i fauna to niezwykłe piękno, które bywa jednak delikatne i nietrwałe. Jak chronić nasze naturalne dziedzictwo? Co możemy zrobić? „Na ratunek. Rozmowy o zwierzętach, naturze i przyszłości naszej planety” to szczególna propozycja, którą opracował Marcin Dorociński – aktor teatralny i filmowy, aktywista, działacz społeczny. W tej książce Dorociński postanowił porozmawiać z ludźmi, którzy poświęcili życie badaniu i ratowaniu zagrożonej przyrody. Wsłuchując się w opowieści autorytetów i znawców tematu, wyciąga wnioski do analizy dla czytelników. Bo bohaterami książki są osoby, którym zdecydowanie nie jest wszystko jedno: badaczka zwyczajów wilków i ekspert od zmian klimatu, opiekunowie z ośrodka, gdzie leczy się ranne jeże, specjaliści od żubrów i nietoperzy, szefowie schronisk i azylów. Wyjątkowo refleksyjna opowieść w trosce o przyszłość.

Niezrozumiałe zależności w pięknie świata – „Listowieść”

Istnieją fenomeny życia, które są trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Natura rządzi się swoimi prawami – i choć pozostawia nam przestrzeń do interpretacji, to zachowuje tajemnicze piękno, które czasami trudno zrozumieć. Warto jednak szukać opowieści. „Listowieść” to napisana z rozmachem i pasją historia aktywizmu i oporu, a zarazem olśniewający opis i pean na cześć świata przyrody. Autorem książki jest Richard Powers, zdobywca Nagrody Pulitzera 2019 właśnie za „Listowieść”. Amerykański powieściopisarz zabiera nas w niezwykłą podróż, aby ukazać, że obok nas istnieje równoległy świat – olbrzymi, powolny, pełen wzajemnych powiązań, zaradny, wspaniale pomysłowy, a dla nas prawie niewidzialny. Richard Powers opowiada o garstce ludzi, którzy uczą się widzieć ten świat i dają się wciągnąć w wir grożącej mu katastrofy.

Metamorfozy natury, tajemnicza struktura lasu – „Sekretne życie drzew”

Wielki i złożony ekosystem. Swoista kultura – naturalna cywilizacja. Czym jest las? Jak określić jego potęgę? Łatwo się w nim zgubić, niełatwo odnaleźć. Ale w tym tkwi jego dzikie piękno i potęga. W lesie dzieją się zdumiewające rzeczy. Bo istnieją tam drzewa, które porozumiewają się ze sobą, drzewa, które z oddaniem troszczą się o swe potomstwo oraz pielęgnują starych i chorych sąsiadów, drzewa, które doświadczają wrażeń, mają uczucia i pamięć. Taką wizję proponuje przynajmniej leśniczy Peter Wohlleben – autor książki „Sekretne życie drzew”. Pisarz snuje fascynujące historie o zdumiewających zdolnościach drzew. Przytacza wyniki najnowszych badań naukowych i dzieli się swoimi obserwacjami z codziennej pracy w lesie. Otwiera przed nami sekretny świat, jakiego nie znamy. Tajemnicza struktura lasu to zaproszenie do innego rodzaju rzeczywistości, odkrywanej przez symboliczne przemiany i metamorfozę codzienności.

Rozum i serce, czyli „Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę”?

Analizując świat natury, natrafiamy na zatrważające dane i statystyki, które powinny prowokować do zadawania coraz to nowych pytań. O to, czym jest źródło zagrożeń. W jaki sposób radzić sobie z niebezpieczeństwami? Fauna i flora ginie właściwie każdego dnia, choć równocześnie jest zdeterminowana, aby się odrodzić. „Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę?” to szczególna książka, w której znawca tematu – naukowiec i publicysta – nakazuje nam bycie uważnym. Oto Michael E. Mann, klimatolog i uznany autorytet w tej dziedzinie, demaskuje niewygodną prawdę: koncerny paliw kopalnych, prowadząc kampanię dezinformacyjną, obarczyły nas wszystkich odpowiedzialnością za ratowanie Ziemi. Autor tym samym w pewnym sensie prowokuje do poszukiwania prawdy. Co jednak ważne i ciekawe, Mann nie poprzestaje na pesymistycznej diagnozie, lecz pokazuje, jak wybrnąć z zaistniałej sytuacji. Kreśli klarowny plan działania, identyfikując poszczególne zagrożenia: trucicieli przemysłowych, powiązanych z nimi finansowo polityków, fasadowe organizacje, a także celebrytów, którzy włączyli się w kampanię dezinformacyjną.

Dostrzec to, co niedostrzegalne – „Patyki, badyle”

Czasami dostrzegamy piękno natury, choć zastanawiamy się, jak właściwie można zdefiniować taki fenomen. Czym jest sekret botaniki? Jak umiejętnie opisać to, co nieopisywalne? Dostrzec to, co nieosiągalne? Urszula Zajączkowska to botaniczka, poetka, artystka wizualna i muzyczka, która postanowiła się nad tym zastanowić. Książka „Patyki, badyle” to szczególnie niejednoznaczna relacja badaczki samotnie podążającej ścieżkami natury. Tytuł charakteryzowany jest jako pogranicze fizyki Newtona i poetyki, to matematyka i filozofia, a przede wszystkim szczera czułość dla żyjących zielonych istot. Czym są ekspresje roślinnego życia? Jak je wyrazić w granicach języka? Jak poruszają się pędy mięty i dyni? Czy wpływa na nie Księżyc? Co robi wiatr koronom drzew? Skąd w nich ten pęd do przeżycia w każdych warunkach? Kiedy i jak umierają? Autorka zadaje te pytania, zapraszając do humanistycznej refleksji nad światem, w którym egzystujemy.

Sekrety zdrowia i ekologii, czyli natura w zgodzie z życiem człowieka

Przedstawialiśmy najciekawsze książki, które mogą stanowić swoiste przewodniki traktujące o ekologii. Ale to nie wszystko. Bo znajdziemy przecież tytuły, które do zaproponowanej tematyki odnoszą się w mniej oczywisty, a równie ważny sposób. Warto w tym kontekście przybliżyć choćby książkę „Zamień chemię na jedzenie” – w dwudziestu rozdziałach Julita Bator, autorka publikacji, udziela porad, jak unikać szkodliwej żywności, ale także jakie naczynia stosować w kuchni, jak przemycać wartościowe produkty w potrawach.

Czym jest śmierć w obliczu polowania? Jak zmienić reguły bezwzględnej gry? Co zrobić, aby dowiedzieć się więcej na temat życia naszych braci mniejszych? Do takiej refleksji zaprasza nas Marcin Kostrzyński, autor „Gawędy o wilkach i innych zwierzętach”. Wychowany w rodzinie myśliwych nie wyobrażał sobie życia bez polowań, dopóki nie zrozumiał, że euforia po strzale jest radością z zabójstwa. Czasami zabawne, niepozbawione nadziei, humanistycznego ducha opowieści, w których autor ukazuje piękno i zrozumienie dla przyrody, wygłaszając również apel o zachowanie naszego wspólnego dziedzictwa.

Ważną publikacją jest również „Wyzwolenie zwierząt” Petera Singera. Najbardziej wpływowy współcześnie żyjący filozof, obwołany przez amerykański „Times”  jednym ze 100 najbardziej wpływowych ludzi na świecie. Jego „Wyzwolenie zwierząt” to swoista księga ksiąg dla wszystkich, którym bliskie są prawa zwierząt, i dla każdego, komu nieobce jest cierpienie naszych braci mniejszych. Jak wygląda tyrania człowieka wobec zwierząt? Jak zmienić zasady i reguły bezwzględnej gry? Oto książka do namysłu, refleksji, zastanowienia i poszukiwania odpowiedzi.

Sekrety natury – poszukując odpowiedzi zapisanych w książkach 

W literaturze możemy znaleźć bezcenne lekcje o człowieczeństwie, a także faunie i florze, dzięki którym możemy żyć. Zarówno w literaturze pięknej, jak i w reportażach, pracach naukowych, poezji, publicystyce. Sekrety natury bywają niezrozumiałe, podobnie jak fenomen przyrody jako takiej. Poszukując odpowiedzi zapisanych w książkach, znajdujemy również refleksje o człowieku. A czy wy znacie wartościowe książki, które mówią o ekologii, przyrodzie, ochronie środowiska?

Tekst po raz pierwszy ukazał się w 2022 roku