Zmieniające się mody rządzą nie tylko rynkiem odzieżowym, motoryzacyjnym czy muzycznym, ale też wydawniczym. Na tym ostatnim od pewnego czasu dominują powieści bardzo obszerne lub tworzące cykle (nazywam to prawem serii i cegły). Wpisuje się w ten trend tetralogia Sabriego Louataha „Dzikusy”, której drugą odsłonę proponuje obecnie wydawnictwo W.A.B. W pierwszej części, zatytułowanej „Francuskie wesele”, mieliśmy okazję zapoznać się z pochodzącą z Algierii, wielopokoleniową rodziną Narrusz. Zapewne dzięki tej lekturze wielu czytelników dowiedziało się o istnieniu narodu Kabylów, których należy odróżniać (choćby przy pomocy Wikipedii) od Arabów. Na tytułowym weselu zbiera się w Saint-Étienne większość rodziny, której wzajemne relacje, emocje i problemy Louatah opisuje z empatią i humorem.

Fabuła „Francuskiego wesela" skupiała się na jednej dobie w Saint-Étienne, za tło mając odbywające się w tym czasie wybory prezydenckie. Mamy rok 2012, ale w świecie powieściowym rywalem Sarkozy'ego nie jest nudny Hollande, tylko znacznie ciekawszy kandydat, pochodzący z Algierii Ider Szawisz. Finał części pierwszej zapowiada wydarzenia z „Upiora...". Gdy rozstajemy się weselnikami z Saint-Étienne, przenosimy się wraz z jednym z nich, nastoletnim Karimem, do Paryża. Tu następuje diametralny zwrot akcji, a saga rodzinna ustępuje miejsca tematyce sensacyjnej, przywodzącej na myśl „Dzień szakala” Fredericka Forsytha.

Ta wolta zdecydowanie wychodzi „Dzikusom" na korzyść. Formuła „Francuskiego wesela" znakomicie sprawdziła się na dystansie pojedynczego tomu, jednak dalsze perypetie kabylskich wujków i ciotek mogłyby już okazać się nużące. Zamiast tego od pierwszych stron drugiej części „Dzikusów" zostajemy wrzuceni na głęboką wodę rozgrywek prowadzonych na szczytach władzy, gdy tymczasem Francja pogrąża się w chaosie. Jednak chyba jeszcze większe wrażenie niż uliczne zamieszki robi spustoszenie, jakie zbrodnia Karima powoduje w życiu jego najbliższych. Ten naćpany gówniarz zapewne nawet przez chwilę nie przypuszczał, że jego rodzina, zgodnie z nieubłaganą regułą odpowiedzialności zbiorowej, z dnia na dzień stanie się zwierzyną łowną dla wymiaru sprawiedliwości i żądnych sensacji mediów.

Tytułowym „Upiorem..." jest Nazir, znany z pierwszego tomu brat Fu'ada, popularnego aktora. Trzeba przyznać, że sympatyczny, przystojny Fu'ad wypada jednak dość blado na tle demonicznego Nazira (ale taki już los bohaterów pozytywnych). Z kolei Nazir jest postacią nie tylko negatywną do imentu, ale też dość enigmatyczną. Niby groźny islamski terrorysta, jednak nie napędza go idea dżihadu. Wprawdzie dużo lepiej poznajemy jego działania niż poglądy, ale i tak widzimy, że jego przewodnią ideą wcale nie jest islam, lecz anarchia i czysty, antypaństwowy nihilizm. Można by się zastanawiać, dlaczego Louatah właśnie tak to rozegrał. Czyżby obawiał się, że czytelnicy nie przełkną dżihadysty, niezależnie od kontekstu? A może chciał po protu pokazać, że przyszłe zagrożenia wcale nie muszą przychodzić z najbardziej oczywistej strony. Taka diagnoza byłaby całkiem prawdopodobna. Wystarczy przypomnieć sobie rozruchy i grabieże w Londynie w sierpniu 2011 roku, którymi Louatah mógł się zainspirować. Z wojującym islamem nie miały nic wspólnego, za to z antysystemową rewoltą – jak najbardziej.

Drugi tom „Dzikusów” jest prawie o połowę obszerniejszy od części pierwszej i chyba o tyle samo lepszy. Debiutant Louatah dowiódł nie tylko narracyjnego talentu, ale też pisarskiej wszechstronności, gdyż równie dobrze czuje się w pogodnej obyczajówce jak w sensacyjnej political fiction. Można się tylko cieszyć z ukazania się „Dzikusów” po polsku. Nie tylko dlatego, że ten cykl dostarcza wysokiej klasy rozrywki. Także dlatego, że w czasach rosnącej ksenofobii zaznajomienie się jak największej liczby czytelników z algiersko-francuską rodziną Narrusz jest nie do przecenienia. Chyba nikt nie sprowadziłby do wspólnego mianownika tak diametralnie różnych postaci jak Nazir i Fu'ad albo Karim i Slim – pomimo że łączy ich pokrewieństwo i kolor skóry. Jest szansa, że wielu czytelników, wprawiwszy się podczas lektury w niełatwej sztuce dostrzegania złożoności zamiast stereotypów, zachowa tę umiejętność na dłużej.

Bogusław Karpowicz