Debiutancka powieść Alicji Gęścińskiej fascynuje od pierwszych stron i – co ciekawe – zapewnia dużo więcej refleksji i znaczeń przy ponownej lekturze. Ta wysmakowana, subtelna proza, w której większość akcji toczy się w głowach dwóch bohaterek, to piękny odpoczynek od przeładowanych wydarzeniami najlepszych książek roku czy innych sensacji literackich. W tomie znaleźć można to, co bardzo cenię we wszystkich dziełach sztuki – dużo przestrzeni, nieepatowanie odbiorcy swoją genialnością czy erudycją, ale inspirowanie, sugerowanie, mylne tropy i wieloznaczności.

Autorka powoli, bez pośpiechu tka swoją opowieść z opisów gestów, przestrzeni oraz relacji, raczej z przedmiotami niż ludźmi, powściągliwej Elżbiety, córki wielkiego nieobecnego – nieżyjącego Raymonda Vernona, a także z rozmów, spotkań, emocji i impulsów nieobliczalnej i chaotycznej Anny. Pojawia się także gdzieś w tle Zuzanna, jego była żona i matka Elżbiety, raczej cień niż człowiek, wiecznie niezadowolona, krytyczna i zgorzkniała, ale wciąż uzależniona od byłego męża, którego od dawna już nie widuje.

Można byłoby potraktować głównych aktorów tej historii jako składowe osobowości w ujęciu freudowskiej psychoanalizy. Vernon – mężczyzna – byłby pewnym siebie i rozsądnym ego, Elżbieta, jego córka i psycholog – krytycznym superego, zaś Anna – impulsywna i twórcza kochanka –dzikim i nieobliczalnym id. Dzięki takiemu odczytaniu powieści można zyskać przekonanie, że dopiero wszystkie te osoby razem, połączone wbrew, a może dzięki istniejącym między nimi różnicom składają się na pełnię – człowieczeństwa, opowieści, a może nawet miłości.

Vernon, erudyta i nauczyciel akademicki, widziany oczyma dwóch głównych bohaterek oraz obecnej gdzieś na drugim planie byłej żony, to człowiek fascynujący i trudny czasem do zrozumienia, przykuwający uwagę, a zarazem nieodgadniony. Ukazany zostaje przez opowieści, wspomnienia i rozmowy ważnych dla niego kobiet jako postać centralna w ich osobistych historiach. Żyją one bowiem i działają zawsze w jakimś odniesieniu do Raymonda – w pełnym miłości oddaniu, młodzieńczej negacji czy zranionej w wyniku porzucenia dumie. Najpierw jego obecność, a potem brak wywiera decydujący wpływ na ich życie, determinując ich poczucie krzywdy, wycofanie czy samotność. Jednak tylko Elżbiecie dane będzie, dzięki przedziwnym splotom okoliczności, poznanie prawie wszystkich elementów układanki stanowiącej życie Raymonda, na którą złożą się jego notatki i refleksje dotyczące córki i życia, znajomość charakteru matki, własne wspomnienia oraz pewien list. Ten ostatni zwłaszcza sprawi, że bohaterka ujrzy nagle swojego ojca i samą siebie w zupełnie innym świetle.

Warto wspomnieć, że książka Gęścińskiej, wydana oryginalnie w Holandii, to jedna z nielicznych polskich przedstawicielek powieści kampusowej, bardzo popularnego w krajach anglosaskich gatunku literackiego. Pisarka przy jej tworzeniu czerpała zapewne z własnych doświadczeń, bowiem po ukończeniu studiów w Gandawie i obronie doktoratu wyjechała jako pracownik naukowy na Uniwersytet Princeton w Stanach Zjednoczonych. Pracowała także jako nauczyciel akademicki w Amherst College, w którym umieściła istotną część akcji powieści. Pojawiają się w niej również kampusy okolicznych uczelni, tętniące studenckim życiem, a wiele spośród postaci to studenci uczestniczący w spotkaniach elitarnego stowarzyszenia, prowadzonego przez profesora Raymonda Vernona.

W powieści pisarka zastosowała przemyślaną, biegnącą dwutorowo narrację – obiektywną trzecioosobową w wątku zdystansowanej, skrywającej emocje Elżbiety oraz żywiołową pierwszoosobową, dzięki której poznajemy nie tylko przebieg kolejnych wydarzeń, lecz także samą narratorkę – nieco zwariowaną Annę. Autorka delikatnie, przez wprowadzanie podobnych sytuacji, powiedzeń czy wydarzeń, zbliża obie historie, by spleść je ze sobą w finale.

Z opowieścią doskonale współgra intrygująca okładka, sugestywnie oddająca trzy światy, w których żyją bohaterowie. Urzeczona zarówno samą opowieścią, jak i pięknem języka, którym została napisana, czekam z niecierpliwością na kolejną książkę Alicji Gęścińskiej, wciąż podczytując w międzyczasie fragmenty jej literackiego debiutu.

Jowita Marzec