Maciej Płaza

Nigdy nie jest przyjemnie występować w roli łyżki dziegciu, ale muszę skomentować w zgodzie ze sobą: powieść ta jest dla mnie wielkim rozczarowaniem. Rozumiem, oczywiście, że krytycy z czułością przytulili „Robinsona z Bolechowa” do swoich serduszek, bo jest to powieść formalnie elegancka, zbudowana na bogatym zasobie leksykalnym, bujnej (choć trochę suchej) frazie; można do białego rana rozprawiać o narratorach, scenach, polifoniach, warsztatach i tym podobnych. W komentarzach kilkukrotnie pojawia się nawet inna wielka marka literatury – Wiesław Myśliwski – w próbach komparatystyki tych cenionych przez publikę autorów. Dla mnie Płaza nie będzie nigdy Myśliwskim, tak jak cztery ściany z podbudową dachową nigdy nie będą tożsame z domem. Brak tej powieści ducha, esencji jakiejś, czytelniczego asumptu do powrotów, do refleksji, do rozbudowy siebie jako czytelnika. „Robinson…” nie opowiada o niczym ważnym, nie ubogaca, ba, nie fascynuje. Pozwolę sobie przywołać krótki dwuwersik ze świetnej recenzji Culture.pl: „Fabularność tej książki i idąca za nią obietnica spójności i ciągłości wydają się pretekstem: dramaturgia indywidualnych historii nie pasjonuje, a tło historyczne jest ledwo zarysowane”. No właśnie: nudy. I to nudy bez żadnego sensownego tła społeczno-historycznego, na którym można oko zawiesić. Dziwię się autorowi, który dość ugodowo i z egalitarystycznym gestem mówi, że to książka na jesienne wieczory, na fotel bujany, bo jest dokładnie odwrotnie. To historia skrojona na gusty krytyków, dla ludzi akceptujących drugorzędność treści właściwej. Nie chcę powiedzieć, że to powieść wyłącznie do zachwytów nad opakowaniem, ale już tyle razy słyszałem, że to arcydzieło, a rozmów w kuluarach, publikacji i komentarzy jak na lekarstwo. Trochę to przypomina „Harmonię caelestis” – każdy rozpływał się z zachwytu nad postmodernizmami, by zaraz o niej zapomnieć. Mnie ten typ literatury irytuje.