Irena Jurgielewiczowa, będąca z wykształcenia pedagogiem, znana jest ze swoich psychologicznych powieści dla młodzieży. Początkowo pisała dla dzieci najmłodszych. Jej debiut z 1948 roku, „Historia o czterech warszawskich pstroczkach”, był pisany do szuflady. W czasie okupacji pisanie stanowiło bowiem dla niej jedynie odskocznię od trudnej rzeczywistości, która ją otaczała. Była żołnierzem Armii Krajowej, brała udział w powstaniu warszawskim, po którego zakończeniu trafiła do obozu jenieckiego. Nie planowała być pisarką. Dopiero za namową Ewy Szelburg-Zarembiny postanowiła wydać tę pierwszą swoją książkę, jakże piękną, choć nie da się ukryć – także smutną.

Po kilku książkach dla dzieci zaczęła tworzyć dla młodzieży i dzięki tej decyzji wiele nastolatków zakochało się w czytaniu. Jej powieść „Ten obcy” weszła do kanonu obowiązkowych lektur szkolnych i została wpisana na Listę Honorową im. Hansa Christiana Andersena, na którą trafiają najwybitniejsze książki dla dzieci i młodzieży mówiące o przyjaźni i budowaniu pozytywnych relacji. Dla mnie „Ten obcy” był początkiem wszystkiego, co dobre. Byłam pilną uczennicą, ale lektury czytałam z obowiązku, nie odnajdując w nich przyjemności. Dopiero przy „Tym obcym” odkryłam swoje zamiłowanie do książek, które trwa do dziś.

„Inna?” stanowi kontynuację „Tego obcego”. Główni bohaterowie są ci sami, ale historia rozgrywa się pół roku później. To czas Bożego Narodzenia. Do Mariana przyjeżdża na święta Julek. Chłopcy planują też spotkać się z Zenkiem, na którego czekają z wielkimi emocjami. Nie widzieli się od tamtych pamiętnych wakacji z „Tego obcego” i teraz planują wspólne zjeżdżanie z najwyższej górki oraz ślizganie się po stawach. Czasu z Zenkiem nie będą mogli spędzić wiele, bo przyjedzie on tylko na jeden dzień, dlatego chłopcy pragną każdą chwilę wykorzystać jak najefektywniej. Niestety ich plany będą musiały ulec zmianie, ponieważ mama Mariana postanowiła zrobić w święta dobry uczynek i zaprosiła do nich dziewczynkę z domu dziecka, a to oznacza, że chłopcy będą musieli się nią zajmować, zabierać na dwór i razem spędzać czas. Tylko jak to się ma do ich planów związanych z Zenkiem? Przecież dziewczyna pasuje do nich jak piąte koło do wozu.

Mimo swojej niechęci, nie mając wyboru, spędzają czas z Danką, która okazuje się bardzo dziwna i zmienna. Raz jest opryskliwa i niemiła, a za chwilę delikatna i wyrozumiała. Dla Julka jest oczywiście nadal przeszkodą w realizacji planów, ale Marian dostrzega w niej coś więcej. Otwiera się na nią i im lepiej ją poznaje, tym większą wzbudza w nim sympatię. Wszystko zaczyna układać się dobrze. Mama, tata i nawet sama Danka czują się w swoim towarzystwie swobodnie i miło. Przygotowania do świąt Bożego Narodzenia zbliżają ich do siebie. Dziewczynka ubiera z chłopcami choinkę, piecze ciasta z panią domu. Problem pojawia się wtedy, kiedy Danka niechcący podsłucha krótką rozmowę o prezentach. Okazuje się, że przygotowano dla niej upominki gwiazdkowe, a ona niestety niczego nie ma i co najgorsze, nie dysponuje żadnymi pieniędzmi, za które mogłaby cokolwiek kupić. Droga, jaką wybierze, by uniknąć upokorzenia w Wigilię, jest zupełnie nieodpowiednia, a konsekwencje uderzą w nią z wielką siłą o wiele szybciej, niż mogła się tego spodziewać.

Danka to postać wielowymiarowa, bardzo dopracowana, na której nie można poznać się od razu na początku książki. Dopiero po kilku pierwszych rozdziałach dochodzimy do wniosku, że ona jest bardzo samotna i zagubiona, a cała jej gruboskórność, pewność siebie i nieuprzejmość stanowią jedynie maskę, za którą się chowa. Boi się zranienia i litości, dlatego zamyka się w sobie. Im lepiej ją poznajemy, tym bardziej jest nam jej żal. Przecież ona na co dzień mieszka w domu dziecka, nie ma rodziny i taki przyjazd na święta, choć oczywiście bardzo przyjemny, musi być jednocześnie przykry. Czuje się w tym domu, takim „rodzinnym”, kimś niepasującym. Jest inna, obca, zbędna. Zaprosili ją, by poczuć się dobrze, a Danka powinna im na to pozwolić, bo ktoś taki jak ona musi przecież być wdzięczny za zaproszenie. Tyle że po świętach będzie trzeba wrócić do domu dziecka i znowu pozostać bez żadnej rodziny. Te uczucia wyzwalają w Dance zmienne zachowania i najłatwiej byłoby ją skreślić. Przecież jest niemiła i zarozumiała. Nie można jej lubić. Chłopcy, a zwłaszcza Marian, ponownie udowadniają jednak, jak mądrymi i wrażliwymi są ludźmi. Dostrzegają w Dance kogoś, komu w życiu nie jest łatwo i mimo jej okropnego zachowania wyciągają do niej rękę.

„Inna?” zadziwia swoją aktualnością. Autorka napisała tę powieść w 1975 roku, dlatego młodzież w jej historii nie korzysta z komputerów, nie ma smartfonów i większość czasu spędza na dworze. Problematyka, jaką porusza ta książka, jest jednak ponadczasowa i właśnie dlatego polecam „Inną?” z całego serca. W życiu nie ma przecież jednoznaczności, a już na pewno błędem jest oceniać innych po pozorach.

Izabela Straszewska