Nazistowskie obozy koncentracyjne, cierpienie osadzonych w nich ludzi, stosy czekających na spalenie zwłok i nigdy nieprzestające dymić kominy krematoriów – cała ta trudna wiedza jest dziś bardzo rozpowszechniona. Wydaje się, że powiedziano już wszystko i ujawniono prawdę o najokrutniejszych obozowych praktykach, od selekcji na rampie, przez katorżniczą pracę, po eksperymenty medyczne czy eksterminację w komorach gazowych. Wciąż jednak ukazują się kolejne publikacje, które próbują odkrywać tamto piekło na nowo.

Joanna Lamparska zajmuje się dziennikarstwem, współpracuje z wieloma czasopismami o charakterze naukowym bądź podróżniczym, z wykształcenia jest filologiem klasycznym oraz archeologiem sądowym. Pasjonuje się nie tylko podróżami, które stara się relacjonować, ale przede wszystkim kocha wszelkie tajemnice. Jeśli na swojej drodze napotyka niewyjaśnione legendy albo miejsca, których historia jest niejasna, odzywa się w niej żyłka detektywistyczna. Jest w stanie poruszyć ziemię i niebo, by uchylić choć rąbka tajemnicy.

Najnowsza publikacja Joanny Lamparskiej dotyczy Sieniawki. To mała miejscowość położona w województwie dolnośląskim. Dziś zapomniana, dawniej stanowiła miejsce wzmożonych działań nazistów. Jakie to były działania, częściowo wiadomo. Wytwarzano w Sieniawce podzespoły do bombowców. Jest jednak bardzo wiele niedopowiedzeń w historii tej niewielkiej wioski. Mieszkańcy uważają, że fabryka nie była jedynym obiektem utworzonym w ich miejscowości w czasie drugiej wojny światowej. Podobno pod dawnymi koszarami znajdują się rozległe podziemia, których nie można eksplorować z powodu zalania. Czy Niemcy uciekający przed Armią Czerwoną celowo je zatopili? Co chcieli ukryć?

„Imperium małych piekieł” według pierwszych opisów wydawcy miało być książką, która odkryje zagadkę Sieniawki. Trochę się jednak zawiodłam, kiedy okazało się, że tu wcale tak dużo nie zostanie odkryte. Autorka, owszem, drąży temat, rozmawia z mieszkańcami, zwiedza piwnice, przedstawia zdjęcia stołów sekcyjnych, pokazuje je wykładowcom akademickim, ale całe jej śledztwo nie wnosi zbyt wiele nowego. Nie dowiemy się nic ponad to, czego od początku się spodziewamy. Mimo wszystko książka ta ma ogromną zaletę, zwłaszcza jeśli sięgnie po nią osoba, która nie ma dużej wiedzy na temat nazistowskich obozów. Zamiast rekomendować „Imperium małych piekieł” jako publikację odkrywającą to, co dotychczas nieodkryte, lepiej byłoby jasno zasugerować, że będzie to dość luźny opis piekła różnych obozów. Autorka przybliża bowiem nie tylko Sieniawkę, ale i cały system obozowy Gross-Rosen oraz pobieżnie inne obozy. Skupia się jednak najmocniej na Gross-Rosen właśnie, ukazując ten obóz jako jeden z najcięższych, nazywany nawet katownią. Wszystko jest tu oczywiście zgodne z prawdą, ale w mojej opinii książka ta stanowi bardziej kompendium wiedzy o luźnym charakterze niż odkrywczy reportaż.

Bardzo podobały mi się natomiast tytuły rozdziałów, niezwykle sugestywne: „Krzyki zmarłych”, „Marsz nienarodzonych”, Dno piekła” czy „Zgwałcona piosenka”. Każdy z nich opatrzony został małym nazistowskim orłem, który dzierży w szponach swastykę. Ponadto zamieszczone co pewien czas zdjęcia wprowadzają w atmosferę grozy, którą potęgują z pewnością oczekiwania czytelnika. Chcemy zejść do zalanych wodą podziemi, znaleźć to, co oni (naziści) tak bardzo chcieli ukryć, i wywlec na światło dzienne. Realia jednak są inne. Nie wszędzie da się przedostać. Szkoda, że zwykłe ludzkie ograniczenia i wymogi bezpieczeństwa stanęły na przeszkodzie do tego, by zagadki Sieniawki mogły zostać dokładniej zbadane. Pozostaje tylko czekać, aż technologia pozwoli w przyszłości zajrzeć do tych obecnie niestety zupełnie niedostępnych pomieszczeń. Za to Joannie Lamparskiej, mimo wszystko, należy się pochwała za zwrócenie uwagi na fakt, że wciąż jeszcze nie wszystko wiemy o działaniach nazistów w naszym kraju.

Izabela Straszewska