Literacka perełka. „Don Goyo” to powieść ekwadorskiego pisarza, Demetrio Aguilera Malta, z lat 30. ubiegłego wieku, w której czytelnik może zanurzyć się w nieistniejącym już świecie. Egzotyka i magia łączy się w tej książce z niezwykłym wręcz realizmem opisów życia Metysów na dziewiczych wyspach, rozrzuconych nieopodal ekwadorskiego miasta Guayaquil. Oto w pełen uroków krajobraz oceanu i porastających brzegi wysp namorzynów wkrada się powoli, lecz nieubłaganie nowoczesność, której przedstawicielem jest oczywiście pieniądz i biały człowiek.

Powieść posiada dwóch głównych bohaterów - młodego wieśniaka o imieniu Cusumbo oraz tytułowego Don Goyo, wiekowego starca, który dla lokalnej społeczności od niepamiętnych czasów stanowi punkt oparcia. Wydaje się im, że był od zawsze i zawsze miał rację. Zestawienie jurnej młodości Cusumbo ze starczą powagą Don Goyo ukazuje odwieczne na wyspach prawo zastępowania pokoleń. Choć starzec żyje długo, tak długo jak żaden z nich, jego czas też musi kiedyś się skończyć. Tym momentem jest pojawienie się gringo, białych ludzi, którzy zaczynają eksploatować dziewicze wysypy i wycinać namorzyny. Nawet Don Goyo daje się początkowo przekonać do współpracy z nimi, aż w magiczny sposób natura zsyła do niego ostrzeżenie w postaci wizji, w której stary namorzyn przestrzega go, aby nigdy nie ufać białym. Na to jest już jednak za późno. Społeczność wysp przywykła do życia, w którym drewno namorzynów zapewniało im dobre źródło utrzymania. Ludzie nie potrafią już wrócić do zajęć przodków - nie potrafią łowić ryb, nie potrafią zbierać małży i skorupiaków, odwykli od tego i nie mają dość siły i samozaparcia, aby nauczyć się ponownie żyć w zgodzie z naturą. Narasta bunt wobec starca, który nadaremno próbuje zatrzymać czas. Metysi z namorzynowych wysp przestają go słuchać. Tragizm Don Goyo to tragizm przemijającego świata, w którym człowiek jest właśnie niczym stary namorzyn - dojrzały do tego, aby paść pod siekierą swoich niedawnych i zdawałoby się wiernych towarzyszy, nieświadomych tego, że w gruncie rzeczy sami wyrąbują podstawy własnej egzystencji.

Powieść, określona mianem „realizmu magicznego”, rzeczywiście ma w sobie niesamowity urok. Miesza się w niej wspaniałe opisy przyrody z nasyconym zmysłowością życiem ludzi i magiczną nadbudową świata, w którym istnieją złe duchy, a namorzyny potrafią komunikować się z człowiekiem. A wszystko to doprawione jest lokalnym folklorem i zapewne echami rzeczywistego życia Metysów - trudnego, pełnego ciężkiej pracy, ale także szczęśliwego i upływającego swoim odwiecznym, nieśpiesznym rytmem.

Najlepszym przykładem takiego właśnie życia jest postać Cusumbo, młodego, biednego wieśniaka, który od najmłodszych lat pracował u białego właściciela ziemskiego, aby spłacić dług po swoim ojcu-pijaku. Zawzięty i twardy, uwziął się, że spłaci zobowiązania, co jednak okazało się niemożliwe. Jakby tego było mało, młodego Cusumbo spotkało następne nieszczęście z rąk białego obszarnika. Mszcząc się za to, młody Metys staje się zbiegiem, który odnajduje swoje miejsce dopiero wśród wysp Guayaquil, co stanowi niejako alegoryczny powrót człowieka do swych korzeni - tu rodzi się nowe życie, nowa miłość i nierozerwalnie związane z nią żądze.

Przyznam się szczerze, że zostałem zauroczony tą książką. Wszystko w niej płynie nieśpiesznie, wolnym, lekko sennym rytmem (niczym łódź don Goyo wśród tropikalnych wysp, wraz z jego silnym pozdrowieniem: „Dzień dobry w Panu”, „Dzień dobry, don Goyo”), ale w żaden sposób to nie przeszkadza. Wręcz przeciwnie, w pewnym momencie dajemy się ponieść tej magicznej narracji, która jest jak szum wszechobecnych w niej namorzynów, pozwalając choć na chwilę oderwać się od naszej materialistycznej i nastawionej na pogoń za ustawicznym przeżywaniem rzeczywistością. Gorąco polecam.

Literacka perełka. „Don Goyo” to powieść ekwadorskiego pisarza, Demetrio Aguilera Malta, z lat 30. ubiegłego wieku, w której czytelnik może zanurzyć się w nieistniejącym już świecie. Egzotyka i magia łączy się w tej książce z niezwykłym wręcz realizmem opisów życia Metysów na dziewiczych wyspach, rozrzuconych nieopodal ekwadorskiego miasta Guayaquil. Oto w pełen uroków...