Cytaty z Mosera:

"Ludzie jako podmioty moralne potrzebują czegoś więcej niż tylko przedłużania swego życia w czasie" (65).

"Moglibyśmy poddać w wątpliowość równowagę psychiczną osoby, która twierdziłaby o sobie samej, że jest doskonale sprawiedliwa i że doskonale miłuje swoich nieprzyjaciół, a przynajmniej uznalibyśmy, że to czcza gadanina" (68).

"Filozofia zachodnia wyłoniła się z troski Sokratesa i Platona o mądość" (73).

"W ocenie Platona mądrość jest cechą Boga (a nie ludzi),przeciwstawia się złu, a także przyczynia się do ludzkiego szczęścia, a nawet zbawienia" (74).

"Nigdy nie byliśmy dobrzy w gromadzeniu zasług" (79).
A propos wyższością ducha nad literą.

"Idea ta [teizn Ogrójca] nie pozwala nam myśleć o Bogu jako o kimś podobnym do czułego dziadka lub niebiańskiego Świętego Mikołaja" (94). Czyli Bóg nie jest Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym.

"Surowość jest boskim metaatrybutem" (95).

"Bóg może w zbawczych celach poddać stworzenie marności, nie będzie to jednak bezpośrednią przyczyną każdego przypadku marności stworzenia" (98).

Rozumowanie abdukcyjne.

"Zasady, idee i bezosobowe przyczyny nikogo nie kochają [...]. Bóg Arystotelesa miałby z tym kłopot, w każdym razie nie jest jasne, czy można by mu przypisać cechę bycia osobą w sposób tak bezdyskusyjny, jak podmiotowi, który troszczy się o innych" (102).

"Znajomość innych osób ludzkich ma mniej wspólnego z cielesnością, niż moglibyśmy sądzić, ponieważ istotą osoby nie jest cielesność" (103).

###

"To, co niezmienne u Platona czy Arystotelesa nie miało oczywiście charakteru osobowego w żadnym znaczeniu pojęcia 'osobowy'. [...] Forma u Platona i Arystotelesa, niezależnie od różnic między tymi filozofami w postrzeganiu jej relacji do świata materialnego [...] nie ma żadnych intencji, złych czy dobrych, nie jest więc osobą. [...] Można się zastanawiać, czy nie poszukiwali oni pewnego rodzaju zabezpieczenia dla ludzi poszukujących, którzy żyją w zmiennej rzeczywistości: jakiegoś sposobu przeciw ich rozpływaniu się (jako poszukujących dusz) w zmienności świata. [...] Podejrzewam, że tak, biorąc pod uwagę Platoński ideał filozofii jako środka do zbawienia dla odpowiednio przygotowanych ludzi" (119).

WYDAJE SIĘ, ŻE MOSER PLĄTA SIĘ I TERAZ MÓWI O NIEZMIENNOŚCI W CZASIE, NIEZMIENNOŚCI TEMPORALNEJ, A NIE O NIEŚMIERTELNOŚCI W OGÓLE (s. 119-121).

"zamierzone przez Platona uczestnictwo w ideach jest zapewne natury intelektualnej. Mimo to wskazuje na nie [na idee] jako drogę zbawienia czy też przetrwania dla tych dusz ludzkich [...] które we właściwy sposób uczestniczą w niezmiennych i niezniszczalnych ideach. Nie wykluczał on [Platon], że jako dusze obdarzone światłem intelektu jesteśmy w stanie przetrwać mimo otaczającej nas zmienności, a to dzięki uczestnictwu w niezmiennych i niezniszczalnych ideach. Chociaż Platon nie był do końca jednoznaczny i konsekwentny w swej odkupieńczej teorii [...]. Zalóżmy, że faktycznie możemy dysponować tego rodzaju intelektualnym ujęciem niezmiennych idei, tak jak uznawali to Platon i Arystoteles. Co dokładnie byśmy przez to zyskali? [...] Cokolwiek byśmy zyskali, wątpliwe, by było to życie wieczne" (120).

Komentarz Marka Dobrzenieckiego:

"Powyższy akapit jest krytyką poglądów, których w chrześcijańskiej filozofii najgłośniej bronił św. Augustyn. Augustyn udowadniał, że dusza ludzka jest nieśmiertelna, na podstawie posiadania przez nią nieprzemijalnych, niezmiennych i wiecznych prawd, np. prawd matematycznych" (przypis 7, s. 121).

"Wątpliwe, by jakakolwiek apriryczna filozofia, rozumiana jako system intelektualny, mogła zaoferować stabilizator wiecznego życia [jednostki, istnienia poszczególnego]. Przypominałoby to wspomnianą już platońską strategię zbawczą i napotykałoby poważne problemy. Filozofia [...] nie daje mu [człowiekowi] żadnej mocy poza mocą jej intelektualnej treści i zdolnością do akceptacji i podporządkowania się tej treści. [...] Mocy wyjaśniania poprzez treści intelektualne brakuje [...] niezbędnej siły czy też przyczynowości sprawczej, aby zapewnić wiczne trwanie człowieka. [Przedmiot filozofii nie przewiduje takiej ewentualności]. W rezultacie filozofia sama w sobie nie wynosi człowieka w żaden znaczący sposób ponad jego własne, indywidualne ludzkie siły i dlatego nie może rozwiązać problemu wiecznego życia człowieka, nie mówiąc już o pełni życia w wieczności" (128-129).

"Pragniemy nie tyle wiecznego trwania, co trwania w wiecznym rozwoju" (131).

Dynamiczny teizm Ogrójca.

###

Punctum Archimedis.

"Ucieczka w akademicką bezstronność..." (173).

"Rozróżnienie pomiędzy tym, co naturalne, a tym, co nadprzyrodzone, nie jest co prawda całkowicie jasne [...]" (203).

"Oczywiście, niektórzy od boskiej wzajemności i wynikającego z niej 'nowego stworzenia' wolą niekończące się debaty filozoficzne, lecz takie ustawienie priorytetów (dyskusje ponad wszystko) jest błędnym podejściem" (209-210).

###

Rozdział czwarty jest najciekawszy i zdecydowanie do przeczytania jeszcze raz w pierwszej kolejności. Tyczy się głównie stosunku: ucznków, wiar i łaski. Klasyczna teologia.

"[...] nie istnieje teodycea, która w pełni wyjaśniałaby cele Boga dopuszczającego zło lub surowość. Co więcej, biorąc pod uwagę nasze poznawcze ograniczenia dotyczące Bożych podstaw, nie mamy podstaw, by sądzić, że kiedykolwiek tu, na ziemi będziemy mogli taką teodyceę sformułować" (256-257).

"Nie powinniśmy z tego wnioskować, że Bóg jest przyczyną całej surowości życia, która prowadzi ludzi do rozpaczy" (257).

Cytaty z Mosera:

"Ludzie jako podmioty moralne potrzebują czegoś więcej niż tylko przedłużania swego życia w czasie" (65).

"Moglibyśmy poddać w wątpliowość równowagę psychiczną osoby, która twierdziłaby o sobie samej, że jest doskonale sprawiedliwa i że doskonale miłuje swoich nieprzyjaciół, a przynajmniej uznalibyśmy, że to czcza gadanina" (68).

"Filozofia zachodnia...