Wyobraźmy sobie kraj 27 razy większy od Polski, niemal tak ogromy, jak Europa. Właściwie nie trzeba go sobie wyobrażać, bo taki kraj istnieje: to Brazylia. Na tak olbrzymiej przestrzeni można natrafić na niesamowitych ludzi: na akuszerki w amazońskiej dżungli, poszukiwaczy złota, połykaczy szkła, czternastoletnie wdowy, na ludzi bez dowodów tożsamości, beznadziejnie walczących o swój dom, swoją ziemię, o prawo do życia dla swoich dzieci – o nich wszystkich i o wielu innych opowiadają reportaże Eliane Brum, zebrane w książce „Kolekcjoner porzuconych dusz”.

Brazylia to kraj olbrzymich różnic społecznych, gdzie w sąsiedztwie bogatych dzielnic rozciągają się fawele zamieszkane przez najuboższych. Eliane Brum pokazuje nam te światy, te rozliczne „Brazylie”, oddając głos swoim bohaterom, zwłaszcza tym, których nikt nie chce słuchać: ubogim, niewykształconym, chorym i starym. Mimo trudnej tematyki, z wielu rozmówców tchnie niezłamany optymizm i siła ducha. Inni zdążyli się już poddać, pokonani przez świat, którym rządzi pieniądz. Brum pokazuje czytelnikom swój kraj oczyszczony ze stereotypów. Jej reportaże są świadectwem życia i powszednich wydarzeń, świadectwem wygłoszonym przez prawdziwych ludzi w ich własnych słowach, bo „żaden reportaż nie jest ważniejszy od człowieka”.

„Kolekcjoner porzuconych dusz” składa się z siedemnastu reportaży, poprzedzonych słowem od tłumacza i obszernym wstępem autorki. Oboje zaznaczają, jak ważny w tym zbiorze jest język: oddanie sposobu mówienia bohaterów, przedstawienie ich losów ich własnymi słowami.

Szczególnie wartościowy jest wstęp Eliane Brum, który stanowi swoistą szkołę reportażu. Autorka ukazuje kulisy najważniejszych opowieści, wskazując na skutki – pozytywne i negatywne – jakie przyniosło ich opublikowanie. Prezentuje własną definicję dziennikarstwa, polegającego na wejściu w cudzą skórę przez język. I rzeczywiście, jej reportaże są polifoniczne, każdy tekst ma własny rytm i melodię, a każdy bohater własny sposób mówienia. Sama Brum dodaje od siebie niewiele, jej największa zasługa leży w tym, że pozwala nam patrzeć i słuchać, nie zagłuszając głosów swoich rozmówców.

Najbardziej poruszające są chyba słowa matek, które kupują trumny jeszcze za życia swoich zupełnie zdrowych dzieci, żeby zdążyć je spłacić przed ich spodziewaną śmiercią w narkotykowych porachunkach. A może te należące do starców z domu spokojnej starości? Albo do akuszerek, które „łapią” dzieci i „zasiedlają” świat? Trudno wybrać, wszystkie są ważne i warte wysłuchania. „Kolekcjoner porzuconych dusz” prowadzi nas od narodzin do śmierci, z amazońskiej puszczy do olbrzymich metropolii i zawsze przede wszystkim: do ludzi. Wysłuchajmy, co mają nam do powiedzenia.

Agnieszka Kruk